Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tổ chức trò chơi trong giờ Luyện từ và câu Lớp 3

 I.PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chon đề tài.
 Như chúng ta đã biết, trong chương trình Tiếng Việt ở bậc tiểu học nói chung và ở 
lớp 3 nói riêng, phân môn Luyện từ và câu chiếm một vị trí quan trọng trong 
chương trình, có nhiệm vụ làm giàu vốn từ cho học sinh và trang bị cho các em một 
số kiến thức về từ, câu. Từ và câu có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống 
ngôn ngữ nói và viết của các em sau này.
 Việc đổi mới mục tiêu giáo dục đã thực hiện thông qua việc đổi mới chương 
trình và thay sách giáo khoa, thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng, kết hợp giáo dục kĩ 
năng sống và sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, tiếp tục thưc hiện kế hoạch 
hoạt động ngoài giờ trên lớp. Nhằm đổi mới căn bản về phương pháp dạy học theo 
hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học.
 Vì vậy, muốn dạy tốt phân môn LTVC ở lớp 3 người giáo viên cần vận dụng 
nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học cho phù hợp với đối tượng học 
sinh.Trong đó trò chơi học tập là những trò chơi được đưa vào lớp học nhằm biến 
việc học tập trên lớp thành một cuộc chơi, giúp học sinh tiếp nhận kiến thức và rèn 
kĩ năng dễ dàng hơn, hào hứng hơn . Khi vui chơi, trong không khí cổ vũ sôi nổi 
của tập thể, học sinh sẽ phát huy mọi khả năng vốn có của mình, làm cho quá trình 
nhận thức trở nên dễ dàng, hiệu quả hơn. Trò chơi học tập cùng lúc đáp ứng cả hai 
nhu cầu của HS - nhu cầu vui chơi và nhu cầu học tập. Trò chơi học tập tạo nên 
hình thức " học mà chơi, chơi mà học " đang được khuyến khích ở Tiểu học và 
việc tổ chức trò chơi trong giờ học là biện pháp hữu hiệu nhất giúp HS học tập và 
tiếp thu kiến thức tốt hơn.
 Từ những lí do trên cộng với kinh nghiệm đứng lớp, tôi đã thường xuyên áp 
dụng trò chơi vào các tiết học Luyện từ và câu.Tôi thấy những trò chơi ấy thật sự 
có hiệu quả cao trong giờ học, lại dễ tổ chức, dễ thực hiện, tiết học lại sôi nổi gây 
hứng thú cho học sinh. Vì thế cho nên tôi đã chọn và nghiên cứu SKKN : “Một số 
biện pháp tổ chức trò chơi trong giờ luyện từ và câu lớp 3”
 1 II.PHẦN NỘI DUNG
 1. CHƯƠNG I: TỔNG QUAN
 Nội dung dạy học luyện từ và câu trước hết là xây dựng vốn từ mà HS cần 
lĩnh hội nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển kĩ năng ngôn ngữ và giáo dục nhân cách. 
Chương trình và SGK Tiếng Việt ở tiểu học xác định phạm vi vốn từ này theo từng 
cấp học. Việc cung cấp và mở rộng vốn từ cho HS được tổ chức theo từng chủ 
điểm. Hệ thống chủ điểm giúp quá trình phát triển vốn từ của HS dễ dàng gắn liền 
với ngữ cảnh và có tính hệ thống: Từ đơn giản đến phức tạp, từ cụ thể đến trừu 
tượng. Bên cạnh vốn từ, kĩ năng tìm hiểu nghĩa từ và sử dụng phù hợp với mục 
đích và hoàn cảnh giao tiếp cũng là một nội dung dạy học quan trọng của phần dạy 
học luyện từ và câu.
1.1: Cơ sở lí luận.
 Từ là đơn vị trung tâm của ngôn ngữ.Câu là đơn vị nhỏ nhất có thể thực 
hiện chức năng giao tiếp.Vai trò của từ và câu trong hệ thống ngôn ngữ quyết 
định tầm quan trọng của việc dạy Luyện từ và câu ở tiểu học.Việc dạy Luyện từ 
và câu nhằm mở rộng, hệ thống hóa làm phong phú vốn từ của học sinh,cung 
cấp cho học sinh những hiểu biết sơ giản, rèn cho học sinh kỹ năng dùng từ đặt 
câu để thể hiện tư tưởng,tình cảm của mình một cách tốt nhất. Luyện từ và câu 
có vai trò hướng dẫn học sinh trong việc nghe, nói, đọc,viết, phát triển ngôn 
ngữ và trí tuệ của các em.Trong Tiếng Việt, phân môn Luyện từ và câu làm giàu 
vốn từ cho học sinh và phát triển năng lực dùng từ đặt câu của các em; cung cấp 
một số kiến thức về từ và câu.Học tốt môn học này sẽ tạo tiền đề cho các em học 
tốt những môn học khác.
 Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm tòi để dạy tốt môn Luyện từ và câu là việc làm 
không thể thiếu được đối với mỗi GV, góp phần nâng cao chất lượng học tập cho 
HS.
 3 Học sinh tiểu học có trí thông minh khá nhạy bén sắc sảo, có óc tưởng tượng 
phong phú. Đó là tiền đề tốt cho việc phát triển tư duy học tập nhưng rất dễ phân 
tán, rối trí nếu bị áp đặt, căng thẳng, quá tải. Muốn cho học sinh đạt hiệu quả thì 
người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học trên cơ sở “Lấy học sinh làm 
trung tâm” giáo viên là người định hướng, tổ chức các tình huống học tập kích 
thích óc tò mò và tư duy độc lập. Muốn cho các em học được trước hết giáo viên 
phải nắm chắc nội dung của mỗi bài và lựa chọn, vận dụng các phương pháp sao 
cho phù hợp, bài nào thì sử dụng các phương pháp trực quan, thuyết trình, trò 
chơi hoặc bài nào thì sử dụng phương pháp giảng giải, kiểm tra, thí nghiệm 
nhưng phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh
 Trò chơi học tập đòi hỏi các em phải huy động trí óc làm việc thực sự, nhưng 
chúng lại được thực hiện dưới hình thức chơi vui vẻ, thú vị (chơi là phương tiện, 
học là mục đích) học trong quá trình chơi là quá trình lĩnh hội tri thức nhẹ nhàng, 
tự nhiên không gò bó khơi dậy hứng thú tự nguyện và giảm thiểu sự căng thẳng cho 
HS . Vì thế khi lựa chọn hoặc tự thiết kế trò chơi phải đảm bảo những yêu cầu 
sau:
 * Mục đích của trò chơi phải thể hiện mục tiêu của bài học hoặc một phần của 
chương trình .
 * Hình thức chơi đa dạng giúp HS được thay đổi các hoạt động học tập trên lớp, 
giúp HS phối hợp các hoạt động trí tuệ với các hoạt động học tập.
 *Luật chơi đơn giản để HS dễ nhớ, dễ thực hiện. Cần đưa ra các cách chơi có 
nhiều HS tham gia để tăng cường kĩ năng học tập hợp tác.
 * Các dụng cụ chơi cần đơn giản để Hs dễ nhớ, dễ làm hoặc dễ tìm kiếm tại chỗ.
 *Chọn quản trò chơi có năng lực phù hợp với yêu cầu của trò chơi.
 *Tổ chức chơi vào lúc thích hợp của bài học để vừa làm cho HS hứng thú học 
tập vừa hướng cho HS tiếp tục tập trung các nội dung khác của bài học một cách có 
hiệu quả.
 5 Trò chơi không chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục. Như Bác Hồ 
đã nói: “Trong lúc học cũng cần cho chúng vui, trong lúc vui cũng cần cho chúng 
học”.
2.2 Các nội dung nghiên cứu.
2.2.1. Nội dung chương trình:
 Cấu trúc nội dung các bài luyện từ và câu trong chương trình lớp 3
 MRVT
 Theo chủ điểm
 Từ so sánh
Từ chỉ sự vật Nhân hóa 
 Chấm, phẩy 
 Từ loại LT & C Dấu câu
Từ chỉ hỏi, than
HĐ/TT hai chấm
Từ chỉ Vì sao?
TC/ĐĐ Câu Đặt câu như thế nào?
 Ở đâu?
 Để làm gì?
 Ai- là gì? Ai- làm gì? Ai- thế nào? Khi nào?
 Bằng gì?
 Nội dung cụ thể của chương trình phân môn Luyện từ và câu lớp 3: 
*)Bài tập về từ : các bài tập về từ có mục đích mở rộng vốn từ , nắm được ý nghĩa 
và cách dùng từ, rèn cách sử dụng từ trong hoạt động giao tiếp. Cụ thể như sau : 
- Tìm từ ngữ trong chủ điểm và xếp loại chúng
- Tìm từ ngữ chỉ sự vật, chỉ hoạt động, chỉ đặc điểm.
- Giải nghĩa một số từ ngữ thuộc chủ điểm .
- Tìm những từ ngữ có tiếng chung và xếp loại các từ ngữ đó.
 7 chức được trò chơi trong dạy luyện từ và câu có hiệu quả cao thì đòi hỏi mỗi giáo 
viên phải có kế hoạch chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo các yêu cầu sau:
- Trò chơi mang ý nghĩa giáo dục.
- Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học.
- Trò chơi phải phù hợp với tâm sinh lí của học sinh lớp, phù hợp với khả năng 
người hướng dẫn và cơ sở vật chất của nhà trường.
- Hình thức tổ chức trò chơi phải đa dạng, phong phú.
- Trò chơi phải chuẩn bị chu đáo .
- Trò chơi phải gây hứng thú với học sinh.
 2.2.3.Cấu trúc của trò chơi học tập.
- Tên trò chơi.
- Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến thức, kĩ 
năng nào. Mục đích của trò chơi sẽ qui định hành động chơi được thiết kế trong trò 
chơi.
- Đồ dùng, đồ chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong trò chơi học tập.
- Nêu lên luật chơi: Chỉ rõ qui tắc của hành động chơi qui định đối với người chơi, 
qui định thắng thua của trò chơi.
- Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia chơi.
2.2.4.Cách tổ chức chơi:
- Thời gian tiến hành thường từ 5-7 phút.( tiến hành ngay đầu tiết học hoặc có thể 
lồng ghép trong mỗi bài tập, cuối bài học) nhằm thu hút sự chú ý và củng cố kiến 
thức một cách vững chắc hơn qua mỗi loại bài tập tương ứng với mỗi loại kiến 
thức.
- Đầu tiên là giới thiệu trò chơi : 
+ Nêu tên trò chơi.
+ Hướng dẫn trò chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ qui định chơi.
- Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi .
- Chơi thật.
 9 +GV yêu cầu từng thành viên trong đội chơi lên gạch một gạch dưới các từ chỉ đặc 
điểm trong khổ thơ.Em đầu tiên lên gạch một từ chỉ đặc điểm rồi đi xuống đứng 
vào cuối hàng của đội mình, sau đó em thứ hai lên và cứ tiếp nối cho đến em cuối 
cùng.Trong thời gian như nhau,đội nào xác định được đúng nhiều từ nhất thì được 
điểm cao.Mỗi từ xác định đúng được tính 2 điểm(VD: xanh,xanh, bát ngát,xanh 
mát,xanh ngắt),mỗi từ xác định sai bị trừ 2 điểm. Đội nào được nhiều điểm thì đội 
đó thắng cuộc.
2. Trò chơi: “ TIẾP SỨC”
 *Mục tiêu:
 - Mở rộng vốn từ; rèn tác phong nhanh nhẹn, luyện trí thông minh.
*Chuẩn bị :
- Bảng phụ ghi sẵn bài giải để bổ sung một số từ sau khi trò chơi kết thúc mà các 
em chưa tìm được.
*Cách tổ chức:
-Tổ chức cho 2 đội thi đua,với số học sinh của 2 đội bằng nhau.
- Sau khi giải nghĩa từ ngữ được dùng để gọi tên nhóm từ,yêu cầu các em kể ra 
những từ thuộc nhóm đó. GV chỉ cần nêu tiếp sức bắt đầu: Lần lượt từng học sinh 
của 2 đội nối tiếp nhau ghi lên bảng mỗ em 1 từ. Hết thời gian chơi đội nào ghi 
nhiều từ và đúng thì sẽ chiến thắng.
Trò chơi này tôi thường dùng khi dạy các bài: BT1 tuần 4;BT1 Tuần15; BT1 tuần 
16, BT2 tuần 26, BT1 tuần 31, BT1 tuần 34, 
3.Trò chơi :“TRẮC NGHIỆM”
* Mục tiêu:
- Ôn tập lại kiến thức đã học; luyện phản ứng nhanh, khả năng quan sát, nhận xét, 
đánh giá chính xác, tiết kiệm thời gian.
- Rèn tính tự giác, nêu cao tinh thần đồng đội.
 *Chuẩn bị: - GV: chuẩn bị hệ thống câu hỏi và đáp án.
 - HS: thẻ đúng , sai.
 11 - Luyện kĩ năng nhận biết và đoán từ thông qua nội dung câu hỏi gợi mở bằng các ô 
chữ cụ thể.
 * Chuẩn bị:
- Gv chuẩn bị kẻ sẵn ô chữ với các ô chữ theo tùng chủ đề và nội dung kiến thức 
mỗi bài học.
 * Cách tổ chức:
- Gv có thể lựa chọn nhiều hình thức thi đoán ô chữ như chia lớp thành các đội chơi 
hoặc cho học sinh chơi cá nhân.
- Gv gọi học sinh lựa chọn ô chữ bất kì
- Người chơi nghe câu hỏi của mình và suy nghĩ trả lời 
- Sau khi người chơi trả lời được thi ô chữ đó sẽ xuât hiện . và cứ lần lượt như vậy 
giải đúng được tất cả các ô chữ thì ô chữ từ khóa sẽ xuất hiện.
- Gv tuyên dương hoặc ghi điểm cho người chơi sau mỗi lần giải đúng ô chữ.
- Tôi thường sử dụng trong khi dạy các bài Luyện từ và câu có nội dung về mở 
rộng vốn từ như các bài tập BT1 tuần 4;BT1 Tuần 15; BT1 tuần 16, BT2 tuần 26, 
BT1 tuần 31, BT1 tuần 34, 
 Trong quá trình giảng dạy tôi còn vận dụng một số trò chơi khác như: “Xếp từ 
theo nhóm”, “Ai nhanh,ai đúng” “ Ai tài đối đáp”..để khuyến khích sự thông 
minh cũng như sự nhanh nhạy của các em về vốn từ , và hiểu từ ,câu trong ngôn 
ngữ Tiếng việt của mình.
2.4: Một số biện pháp khi dạy các mẫu câu trong phân môn luyện từ và câu 
- Giáo viên phải nắm vững kiến thức về câu,mẫu câu, từ của toàn cấp học nói 
chung và kiến thức nội dung chương trình của lớp 3 nói riêng về mạch kiến thức.
- Dựa vào mối liên hệ giữa các lớp và giữa hai giai đoạn để lựa chọn phương pháp 
dạy phù hợp.
- Phải biết học sinh đã học được gì ở lớp trước (hoặc ngoài xã hội), cái gì sẽ học ở 
lớp trên trong cùng một chủ đề để xác định kiến thức đang dạy cho phù hợp.
 13