Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp dạy tốt phân môn Vẽ tranh Đề tài Lớp 3

 Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Vẽ tranh đề tài lớp 3
 -----------------------------------------------------------------
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
 I. Đặt vấn đề
 Môn Mĩ thuật là môn học nghệ thuật thu hút rất nhiều học sinh. Cho đến 
nay các trường đã có giáo viên dạy môn M thuật, phong trào học Mĩ thuật ngày 
một sôi nổi, hầu hết các em học sinh hào hứng với môn học và môn học đã được 
chú ý hơn. Tất cả mọi người đã hiểu được đây là một môn học nghệ thuật. Vì vậy 
không ít giáo viên chuyên Mĩ thuật, học sinh, các bậc phụ huynh luôn coi trọng và 
đầu tư cho môn học. Qua đó các em thấy rằng Mĩ thuật là môn học bổ ích, lý thú 
và tươi vui, có tính giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cao và là môn học bổ trợ tích cực 
cho các môn học khác. Vì thế các em đón nhận tiết học một cách nhiệt tình và hào 
hứng. Tuy nhiên đối với người dạy và người học cần phải nắm vững kiến thức cơ 
bản về môn M thuật mới phát huy và nâng cao được năng lực sáng tạo, óc thẩm mĩ 
vốn có trong mỗi người và uốn nắn được thị hiếu cho đúng hướng. Qua giảng dạy 
nhiều năm tôi thấy hầu như các em rất rụt rè trong việc vẽ và sắp xếp các hình ảnh 
sao cho phù hợp trong bài vẽ tranh đề tài, dẫn đến việc các em ngại vẽ hoặc không 
muốn vẽ vì sợ vẽ xấu vẽ không được như ý muốn. Một số em kỹ năng vẽ rất tốt 
nhưng vì nguồn ngân hàng hình ảnh của các em còn quá ít vì vậy ảnh hưởng đến 
lựa chọn những hình ảnh phù hợp để sắp xếp sao cho bài vẽ của mình hợp lý và 
logic hơn. Và đó cũng là những trăn trở của tôi trong nhiều năm qua. Tôi nhận thấy 
việc giúp các em vẽ tốt phân môn vẽ tranh đề tài rất quan trọng. 
 Đề tài này tôi nghiên cứu về một số phương pháp dạy phân môn vẽ tranh 
đề tài cho học sinh lớp 3. Nội dung dạy học Mĩ thuật lớp 3: vở tập vẽ lớp 3, sách 
giáo viên Mĩ thuật lớp 3, một số sách tham khảo phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3. 
Thực trạng dạy và học phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3. Các biện pháp đổi mới 
phương pháp dạy học phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3. 
 Như vậy để giúp các em cũng cố được ngân hàng hình ảnh của mình cũng 
như giúp các em cảm nhận về màu sắc được tốt hơn vì trong phân môn vẽ tranh đề 
tài các em được tự do sáng tạo màu sắc, không nhất thiết phải vẽ màu theo quy tắc 
như trong trang trí cũng như trong các bài vẽ theo mẫu các em thường sử dụng 
 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tác giả: Phan Thị Nguyệt Kiều – TH Phan Bội Châu Trang 1 Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Vẽ tranh đề tài lớp 3
 -----------------------------------------------------------------
phát triển về mặt trí tuệ và đạo đức làm cho con người đồng hóa được những giá trị 
đó để có được một trình độ văn hoá cao, một nhân cách hài hoà. Như chúng ta đã 
biết mục tiêu của việc giáo dục Mĩ thuật trong nhà trường chủ yếu không phải là 
dạy kĩ năng vẽ, mà thông qua dạy vẽ để giáo dục cho học sinh cảm nhận cái đẹp và 
biết vận dụng cái đẹp vào cuộc sống, học tập, sinh hoạt hàng ngày. Vậy làm sao để 
tiết học Mĩ thuật trở nên lôi cuốn hấp dẫn? Là một giáo viên tiểu học tôi nhận thấy 
rằng ở lứa tuổi này lần đầu tiên tiếp xúc với nghệ thuật, tuy không phải dễ nhưng 
cũng không phải quá khó khăn. Dễ ở chỗ nghệ thuật không phải là những con số 
hay định lí toán học nên không có đáp án cụ thể nên đối với nghề dạy học đã đòi 
hỏi tính nghệ thuật rồi thì dạy nghệ thuật càng đòi hỏi tính nghệ thuật cao hơn. 
Phải làm sao để học sinh được thể hiện cá tính và bộc lộ hết khả năng, sở thích của 
mình, có khát vọng hoàn thiện bản thân như hoàn thiện các nhu cầu vươn tới cái 
đẹp. Để đạt được mục tiêu trên, khi giảng dạy môn Mĩ thuật giáo viên không nên 
biến tiết học thành những bài học công thức cứng nhắc mà cần tìm hiểu phương 
pháp dạy, học nhẹ nhàng, phù hợp với đối tượng. Phải làm sao cho học sinh được 
tiếp xúc ngôn ngữ nghệ thuật một cách tự giác. Làm sao để các em say sưa với 
môn học, để các em tự tìm đến với kiến thức và kĩ năng cần thiết trong quá trình 
học tập. Có như vậy mới thực sự thúc đẩy học sinh tích cực, tư duy, sáng tạo. Tạo 
ra được những bài vẽ tốt, có chất lượng cao, phù hợp với cuộc sống hàng ngày đi 
lên của xã hội. 
 Vậy muốn phát huy chỗ đứng của bộ môn Mĩ thuật trong sự nghiệp nói 
chung và hình thành tính chất thẩm mĩ ở trường tiểu học nói riêng là một việc làm 
hết sức khó khăn và trọng tâm là chất lượng dạy học có hiệu quả. Xuất phát từ tình 
hình dạy học Mĩ thuật ở trường tôi hiện nay, nhất là phân môn Vẽ tranh đề tài, tôi 
cần phải làm một việc gì đó để giờ vẽ tranh đề tài thực sự có hiệu quả. Tôi thấy 
đây là một đề tài có ý nghĩa rất thiết thực nhằm nâng cao chất lượng học mĩ thuật 
cho học sinh, giáo dục về năng lực, phẩm chất cho các em, giúp các em hình thành 
nhân cách sống, giúp các em cảm nhận một cách sâu sắc về vẽ đẹp của con người, 
thiên nhiên xung quanh mình, qua đó phát huy được trí tưởng tượng và óc sáng 
tạo, hình thành thị hiếu thẩm mỹ thông qua nội dung bài học.
 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tác giả: Phan Thị Nguyệt Kiều – TH Phan Bội Châu Trang 3 Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Vẽ tranh đề tài lớp 3
 -----------------------------------------------------------------
đến vai trò của các bước thực hành.các em còn có thói quen vẽ ngay từng hình 
một, vẽ bố cục hình xộc xệch, méo mó. Lắp ghép hình với nhau tạo nên bố cục mà 
không chú ý đến các nhóm chính, nhóm phụ dẫn đến bài vẽ dàn trải không tập 
trung. Các hình tượng thường được nhìn một cách chi tiết và cụ thể không có sinh 
động về dáng và động tác, chủ yếu thể hiện ở góc độ chính diện. Các hình vẽ 
thường sắp xếp bằng nhau, màu sắc rực rỡ Các em chưa hiểu rõ nội dung của đề 
tài, một số em chưa nắm được đặc điểm cơ bản về hoạt động, sự vật của đề tài; 
phần lớn các em vẽ là dùng thước kẻ, vẽ hình quá nhỏ so với khổ giấy, nên không 
hào hứng với vẽ tranh đề tài. Nhìn chung kết quả chưa hoàn thành bài vẽ chiếm tỷ 
lệ cao. Năm học 2015 – 2016 tổng số học sinh toàn khối là 48 em, trong phân môn 
này ở khối 3 các em đạt kết quả chưa cao, đạt tỉ lệ hoàn thành tốt; đạt 39,74%. Tỉ 
lệ hoàn thành; đạt 60,26%. Năm học 2016 – 2017 tổng số học sinh toàn khối là 51 
tỉ
lệ hoàn thành tốt; đạt 40,5%. Tỉ lệ hoàn thành; đạt 59,5%.
 Hiện nay môn Mĩ thuật trong các trường phổ thông chỉ dạy 1 tiết/ tuần đó là 
phần thời gian quá ít không đủ cho các em tìm tòi và phát huy được khả năng sáng 
tạo của mình. Phần lớn trong các tiết Mĩ thuật là sự sao chép theo mẫu vẽ sẵn bên 
cạnh trang sách đã được in sẵn một cách máy móc mà không cần qua các bước ước 
lượng, phác thảo.
 Giáo viên phần lớn chưa quan tâm đến sự chuẩn bị kỹ càng cho bài dạy 
trước khi lên lớp (nhất là khâu chuẩn bị đồ dùng dạy học dặn học sinh chuẩn bị tư 
liệu ở nhà trước khi đến lớp), chưa quan tâm đến thực tiễn để học sinh lấy hình ảnh 
đưa vào bài vẽ. Nên khi dạy tiết vẽ tranh đề tài còn gặp nhiều khó khăn. Phần tìm, 
chọn nội dung đề tài, giáo viên chỉ giảng hình ảnh vẽ trong tranh chưa mở rộng nội 
dung dẫn dắt học sinh lựa chọn nội dung khác của đề tài. Không biết dạy như thế 
nào để phát huy tính tích cực, sáng tạo của mỗi học sinh sử dụng những hình thức 
tìm và chọn nội dung như thế nào để tiết học sinh động hào hứng không buồn tẻ, 
đơn điệu. Phần hướng dẫn cách vẽ thì đa số giáo viên chỉ đưa ra các bước thực 
hiện bằng lý thuyết, sau đó tất cả học sinh thực hành trên giấy mà chưa tìm được ra 
 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tác giả: Phan Thị Nguyệt Kiều – TH Phan Bội Châu Trang 5 Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Vẽ tranh đề tài lớp 3
 -----------------------------------------------------------------
tạo của học sinh, ngoài ra còn phát triển các kỹ năng cơ bản như kỹ năng quan sát, 
kỹ năng cảm thụ thẫm mĩ, kỹ năng tư duy, kỹ năng thực hành, kỹ năng đánh giá, 
kỹ năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày. Qua nhiều năm giảng dạy 
tôi đã đúc kết được một số kinh nghiệm để giúp học sinh học tôt hơn phân môn vẽ 
tranh đề tài như sau:
 Bước thứ nhất: Liên hệ thực tế để học sinh nắm bắt được nội dung đề tài
 Phương pháp giúp học sinh vẽ tranh đề tài tốt nhất là liên hệ thực tiễn cho 
học sinh để dẫn dắt học sinh suy nghĩ và nhớ lại thực tế. Nhằm tập cho các em thói 
quan sát làm giàu vốn biểu tượng kinh nghiệm sống của các em đó là tiền đề của 
tranh đề tài được phong phú đa dạng và sinh động từ những yêu cầu thường xuyên 
giúp các em có thói quen quan sát hình thành trong trí nhớ vốn kiến thức giúp học 
sinh nhìn thấy cái hiện thực trong thiên nhiên, trong xã hội sau đó thể hiện trong 
bài vẽ của mình mang vẽ độc đáo riêng biệt. Ở các tiết học vẽ tranh đề tài, thường 
thì giáo viên sẽ cho học sinh quan sát nghiên cứu các bức tranh về chủ đề được 
giới thiệu ở tiết học, học sinh sẽ được tìm hiểu một cách chung chung về nội dung 
đề tài và hình thức thể hiện, nên các em rất mơ hồ về các hình ảnh cụ thể của từng 
đề tài. Vì vậy ở phần quan sát, nhận xét tôi đưa ra nhiều hệ thống câu hỏi để dẫn 
dắt học sinh đi từ cái chưa định hình đến cái cụ thể, để học sinh quan sát trả lời và 
rút ra được khái niệm, so sánh, phân tích tìm ra được đâu là hình ảnh chính, đâu là 
hình ảnh phụ của bức tranh. Ngoài ra tôi hướng dẫn cho các em ký họa một số hình 
dáng của các nhân vật, hoặc sự vật hiện tượng có liên quan đến nội dung đề tài để 
học sinh có thêm vốn ngân hàng hình ảnh riêng cho mình. Từ những thói quen này 
dần dần sẽ hình thành trong ý thức của mỗi em thói quen quan sát cũng như kỹ 
năng vẽ, các em có thể vẽ được mọi lúc mọi nơi. Ngay từ đầu năm học tôi dành 
riêng cho các em một ít thời gian ngoài chương trình học để giới thiệu với các em 
những bước cơ bản của kí họa về người, vật, cây cối, phong cảnh,...qua các bài kí 
họa đó các em sẽ có vốn ngân hàng hình ảnh đề sắp xếp vào tranh ở tất cả các bài 
vẽ tranh đề tài. Để giúp các em dễ hiểu và nắm được phương pháp kí họa tốt hơn 
tôi phải kèm theo một số tranh đề tài với các bài ký họa để hân tích cho các em 
hiểu. Sau đó tôi yêu cầu mỗi em sẽ có một cuốn sổ tay riêng để ghi chép kí họa, 
 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tác giả: Phan Thị Nguyệt Kiều – TH Phan Bội Châu Trang 7 Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Vẽ tranh đề tài lớp 3
 -----------------------------------------------------------------
(Hình ảnh các bạn học sinh là chính, khung cảnh xung quanh là phụ)
 + Có thể gọi môt vài em lên bảng để mô tả lại hình dáng của hoạt động đó. 
(Hình dáng đi, đứng, nhảy,..)
 Bằng nhiều sự gợi ý khác nhau để các em lựa chọn những hình ảnh khác 
nhau để sắp xếp vào bài vẽ của mình sao cho hợp lý. Nhờ đó trong giờ học vẽ giáo 
viên có thể đàm thoại với học sinh về đề tài. Các em nhớ lại và tưởng tượng lại 
những hình ảnh, quan cảnh đã quan sát được trong cuộc sống, sau đó thể hiện 
chúng trên bài vẽ của mình với nét vẽ độc đáo riêng biệt của từng em. Như vậy 
tranh vẽ của học sinh sẽ phong phú sinh động hơn là bắt chước tranh mẩu hoặc 
tranh vẽ các bạn. Giáo viên cần tập luyện cho các em biết quan sát từ tổng thể đến 
chi tiết. Tức là từ hình dáng khái quát đến các đặc điểm chi tiết. 
 Bước thứ hai: Công tác chuẩn bị
 Đối với tôi khi lên lớp luôn nghiên cứu và chuẩn bị bài bám sát chuẩn kiến 
thức kỹ năng, phù hợp với đối tượng học sinh của mình. Ngoài ra việc chuẩn bị đồ 
dùng trực quan cũng rất quan trọng vì nếu không có tranh mẫu không có gợi ý thì 
học sinh sẽ rất lúng túng. Vì thế việc treo tranh mẫu và phân tích giảng giải cách 
sắp xếp bố cục hình ảnh, màu sắc ở từng bức tranh để các em quan sát là việc làm 
hết sức cần thiết. Nếu giáo viên chỉ nói mà không có tranh minh hoạ thì học sinh 
rất khó tiếp thu. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa lời giảng và tranh minh hoạ 
nhằm gợi ý để học sinh suy nghĩ nhớ lại những hình ảnh có liên quan tới đề tài 
(người, con vật, nhà cửa, cây cối có thể đưa vào tranh). 
 Cần lưu ý học sinh chọn hình ảnh chính, hình ảnh phụ và cách sắp xếp các 
hình ảnh đó sao cho hợp lý, cân đối, có trọng tâm rõ nội dung. Tuỳ theo nội dung 
cụ thể của từng bài mà chọn hình ảnh sắp xếp bố cục cho phù hợp, tránh tham lam, 
ôm đồm, tránh sơ lược, đơn điệu.
 Sau mỗi tiết học Mĩ thuật tôi dặn dò học sinh về nhà quan sát, nắm bắt các 
hình dáng, đặc điểm của sự vật, hiện tượng có liên quan đến bài vẽ tranh đề tài ở 
tiết sau và sưu tầm cách tranh ảnh có liên quan đến đề tài.
 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tác giả: Phan Thị Nguyệt Kiều – TH Phan Bội Châu Trang 9