Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh Lớp 3

 Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
 Chúng ta đã biết, bậc Tiểu học là bậc học đầu, là bậc học nền tảng của hệ 
thống giáo dục quốc dân. Bậc Tiểu học tạo ra những cơ sở ban đầu rất cơ bản và 
bền vững cho trẻ tiếp tục học lên các cấp học trên, đồng thời nó hình thành 
những cơ sở ban đầu, đường nét ban đầu về nhân cách, về tri thức và kĩ năng, về 
hành vi và tính nết. Tất cả những tri thức, kĩ năng, hành vi đó của các em hình 
thành thông qua các môn học nói chung và môn Tiếng Việt nói riêng.
 Trong nhà trường Tiểu học, cùng với các môn học, môn Tiếng Việt có vị 
trí rất quan trọng. Bởi vì môn Tiếng Việt có mục tiêu hình thành và phát triển ở 
học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, đọc, mói, viết) để học tập và 
giao tiếp góp phần rèn luyện các thao tác tư duy; cung cấp kiến thức sơ giản về 
Tiếng Việt và những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người, về văn 
hóa và văn học của người Việt Nam và nước ngoài; bồi dưỡng tình yêu Tiếng 
Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp 
phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để đạt được 
mục tiêu này, giáo viên cần phối hợp dạy tốt tất cả các phân môn: Tập đọc, 
Chính tả, Tập làm văn, Luyện từ và câu, Kể chuyện, Tập viết. Trong đó phân 
môn Tập đọc là phân môn giữ vai trò hết sức quan trọng, không thể thiếu được. 
Phân môn Tập đọc như một chìa khóa đầu tiên để giúp các em bước vào kho 
tàng tri thức khoa học vô tận của nhân loại. Những kinh nghiệm của đời sống, 
những thành tựu văn hóa, khoa học, tư tưởng, tình cảm, .... Muốn tiếp thu nền 
văn minh của nhân loại để có một cuộc sống bình thường trong xã hội hiện tại 
thì mỗi con người ngay ở lứa tuổi Tiểu học phải tập đọc để biết đọc. Biết đọc 
con người có khả năng chế ngự một phương tiện văn hoá cơ bản để giúp họ giao 
tiếp được với thế giới bên trong của người khác, thông hiểu tư tưởng của người 
khác. Qua nội dung bài Tập đọc sẽ cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản 
để hình thành kĩ năng sử dụng Tiếng Việt. Đặc biệt qua những bài văn , bài thơ 
... các em sẽ có những rung động tình cảm, nảy nở những ước mơ tốt đẹp, khơi 
dậy năng lực hành động, sức mạnh sáng tạo cũng như bồi dưỡng tâm hồn, biết 
suy nghĩ một cách lô gíc cũng như biết tư duy có hình ảnh. Dạy Tập đọc tốt sẽ 
có tác dụng tích cực tới việc hình thành nhân cách của học sinh. Chính vì thế 
đọc trở thành nhu cầu cấp bách đầu tiên của con người. 
 Dạy Tập đọc chính là dạy một kĩ năng. Vì vậy, nó đòi hỏi người giáo viên 
phải có phương pháp sáng tạo khi sử dụng sách giáo khoa, sách giáo viên nắm 
 1 /36 Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3
 - Nắm được bản chất của phương pháp tích cực hoá hoạt động học tập. 
 - Nắm được cá c hoạt động của thầy và trò trên lớp theo phương pháp 
dạy học mới.
 - Đưa ra một số phương pháp dạy học tích cực, hiệu quả trong các 
giờ dạy phân môn Tập đọc lớp 3.
III - ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 1. ĐỐI TƯỢNG
 Học sinh lớp 3
 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
 - Nghiên cứu SGK, SGV, các tài liệu tham khảo.
 - Điều tra, khảo sát học sinh.
 - Thăm dò giáo viên trong khối 3 trường tôi
 - Thống kê, phân loại.
 - Tổng kết rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học.
 3 /36 Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3
các hoạt động học tập một cách tích cực, chủ động, tự giác với một động cơ 
nhận thức sâu sắc. 
 Thực tế, ở trường tôi, việc dạy đọc bên cạnh những thành công còn có 
những hạn chế nhất định. Học sinh chưa đọc được như mong muốn. Kết quả 
đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc. 
Các em chưa nắm chắc được công cụ hữu hiệu để lĩnh hội tri thức, tư tưởng, tình 
cảm của người khác chứa đựng trong văn bản được đọc. Vì vậy, bên cạnh nhiệm 
vụ rèn kĩ năng đọc, còn có nhiệm vụ làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống 
và kiến thức văn học cho các em. Dạy đọc không chỉ giáo dục tư tưởng đạo đức 
mà giáo dục tính cách, thị hiếu, thẩm mĩ cho học sinh.
II - THỰC TRẠNG VIỆC DẠY VÀ HỌC PHÂN MÔN TẬP ĐỌC Ở LỚP 3.
 Là giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy nhiều năm, tôi nhận thấy 
về kỹ năng đọc của học sinh còn có nhiều hạn chế. Phần lớn các em mới 
chỉ dừng ở việc đọc thông thạo, trôi chảy( đọc như một cái máy) mà chưa 
biết đọc đúng, chưa biết ngắt nghỉ hơi đúng sau các dấu câu, giữa các cụm 
từ, chưa thể hiện được sắc thái tình cảm, nội dung của bài đọc. Điều đó hạn 
chế khả năng giao tiếp và việc phát huy năng lực trí tuệ của học sinh đối 
với việc tiếp thu kiến thức mới ở tất cả các môn học khác.Tôi luôn lo lắng 
vì chất lượng đọc của học sinh lớp tôi còn nhiều mặt hạn chế. Ngay từ đầu 
năm học tôi đã nắm bắt tình hình và sức học của các em. Phần lớn học sinh 
lớp tôi đọc còn chậm, phát âm chưa chuẩn, đọc còn ngọng, ... Số học sinh 
đọc tốt trong lớp còn ít. Chính vì lẽ đó dẫn đến kết quả : chữ viết mắc 
nhiều lỗi chính tả, giờ kể chuyện không biết cách kể hay, không hấp dẫn 
người nghe, ... Hơn nữa, các em còn nhỏ, mải chơi, nhiều học sinh lại thiếu 
sự quan tâm nhắc nhở của bố mẹ, chưa hiểu rõ tầm quan trọng của việc 
đọc, càng chưa có ý thức cao trong việc luyện đọc. Bởi vậy, chất lượng 
đọc của các em còn kém so với yêu cầu cần đạt của phân môn Tập đọc lớp 
3. Cụ thể là: 
 - Tốc độ đọc chưa đúng, có học sinh đọc quá nhanh nhưng cũng có 
những em đọc quá chậm.
 - Phát âm chưa đúng, đôi khi các em không dựa vào văn bản để đọc 
mà đọc theo cảm tính, đọc vẹt. 
 - Một số em đọc còn lẫn âm đầu hoặc vần. 
 - Kĩ năng hiểu nội dung đoạn đọc còn yếu.
 5 /36 Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3
 Đồ dùng dạy học còn là phương tiện để giáo viên dạy kiến thức cho học 
sinh về câu, từ, hình ảnh. Với tầm quan trọng của việc sử dụng đồ dùng dạy học, 
yêu cầu đặt ra đối với người giáo viên là phải biết sử dụng đồ dùng dạy học 
nhuần nhuyễn và biến nó trở thành một kĩ năng dạy học cơ bản của mình.
 Khi khai thác sử dụng đồ dùng cần xác định rõ mức độ yêu cầu của đồ 
dùng đó đối với bài dạy cụ thể như: có tác dụng gây hứng thú và kích thích học 
sinh hoạt động học; sử dụng dễ dàng, thuận lợi và đảm bảo kiến thức cơ bản; 
đảm bảo tính khoa học. tính sư phạm, tính thẩm mĩ; đồ dùng nhằm khai thác nội 
dung kiến thức và rèn kĩ năng gì; sử dụng trong phần nào của tiết học.
 Đồ dùng trực quan phục vụ cho phân môn Tập đọc có các loại sau: tranh 
minh họa, bản đồ, các loại bảng phụ, băng giấy, vật thật, băng hình, ..... Có 
những loại đồ dùng có sẵn, song cũng có những đồ dùng giáo viên tự làm, tự 
sưu tầm. Ngoài tận dụng những tranh minh họa trong sách giáo khoa, trong bộ 
đồ dùng được cấp, tôi còn bổ sung cho bộ đồ dùng thêm đa dạng bằng cách đi 
đâu gặp bất cứ đồ dùng nào như băng hình, tranh ảnh, lịch ..... có liên quan đến 
chương trình Tập đọc lớp ba là tôi sưu tầm mang về. Tuy nhiên, chỉ chuẩn bị đồ 
dùng thôi thì chưa đủ mà quan trọng là khai thác, sử dụng đồ dùng đó như thế 
nào để một giờ dạy đạt hiệu quả cao nhất?
 Trong tất cả các giờ Tập đọc, tôi đều tận dụng tranh ảnh trong sách giáo 
khoa một cách triệt để. Đặc biệt, tôi lưu ý cách đưa tranh, quan sát tranh, để thu 
hút sự tập trung của các em. Chính vì thế, các em rất thích được quan sát tranh 
và mạnh dạn trình bày những cảm nhận của mình trước nội dung của các bức 
tranh đó. Những cảm nhận của các em trước mỗi bức tranh dù chỉ là một phát 
hiện nhỏ, tôi cũng rất trân trọng, đáng được biểu dương, khích lệ. Từ những bức 
tranh trong SGK, các em đã cảm nhận được cái hay, cái đẹp của tranh và nội 
dung bài Tập đọc. Qua tranh, tôi có thể kết hợp giảng từ, giảng ý cho học sinh. 
 Song song với việc sử dụng tranh minh hoạ, tôi còn sử dụng bản đồ Việt 
Nam để giới thiệu cho học sinh các địa danh liên quan tới bài Tập đọc. Qua bản 
đồ, học sinh xác định được vị trí, một số địa danh có liên quan đến bài học một 
cách nhanh chóng, thu hút sự tập trung vào bài ngay từ phút đầu, tạo tâm lý 
hứng khởi cho học sinh. Sau khi giới thiệu bài hoặc giới thiệu địa danh xong, tôi 
cất bản đồ ngay, tránh sự mất tập trung, phân tán của các em. 
 Đồ dùng làm thay đổi không khí và sôi nổi nhất là băng hình, cát sét. Mỗi 
khi xem băng hình, học sinh được đi “du lịch qua màn ảnh nhỏ ” một cách sống 
động. Hơn thế nữa, các em được ngắm cảnh đẹp thanh bình, êm ả của mỗi vùng 
quê Việt Nam trong thời gian rất ngắn, nhưng đã để lại cho các em ấn tượng khó 
 7 /36 Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3
 - Ví dụ 2: Bài “Anh Đom Đóm” - TV 3/tập 1 - trang 143, tôi lại cho học 
sinh xem một đoạn băng về đom đóm đang bay. Từ đó, tôi vừa giới thiệu bài 
vừa giảng từ “đom đóm”. Ngoài ra, tôi còn sử dụng tranh ảnh động về mặt trời 
đang xuống núi để giúp học sinh hình dung rõ hơn về hình ảnh “mặt trời gác 
núi”, một hình ảnh rất trừu tương đối với học sinh mà nếu chỉ nói bằng lời thì 
học sinh sẽ rất khó hình dung. Tôi còn sử dụng tranh ảnh về con vạc, con cò bợ 
để học sinh biết thêm về các con vật được nói tới trong bài. Để giúp học sinh 
hiểu được những hình ảnh đẹp về đom đóm, tôi đã cho học sinh xem một đoạn 
băng về nhiều con đom đóm đang bay trong đêm như những ngôi sao bừng nở. 
Từ đó giúp học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp của bài thơ. Ngoài tranh 
ảnh và băng hình sưu tầm được, trong bài này, tôi còn khai thác triệt để hình ảnh 
trong sách giáo khoa khi giảng về hoạt động của các con vật vào ban đêm mà 
anh Đom Đóm đã chứng kiến khi đi gác. Qua đó, học sinh sẽ hình dung rõ hơn 
về cuộc sống sinh động của các loài vật vào ban đêm ở làng quê và thêm yêu 
cảnh vật ở làng quê.
 9 /36 Một số biện pháp để dạy tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3
lớp 3 khó tự mình có thể đọc đúng, đọc hay được. Giáo viên phải là người 
hướng dẫn, làm mẫu cho học sinh tiếp xúc với văn bản. Nhất là khi học sinh đọc 
sai hoặc phần hướng dẫn cách luyện đọc diễn cảm đoạn văn (khổ thơ), đọc diễn 
cảm cả bài thì nhất thiết cần đến sự đọc mẫu của giáo viên. Giáo viên đọc mẫu 
tốt sẽ góp phần không nhỏ vào việc rèn đọc cho học sinh Vì vậy, tôi luôn có ý 
thức quan tâm đến việc điều chỉnh cách đọc của mình: tự để ý đến giọng nói, 
cách nói, cách đọc; tự quan sát, tự đánh giá (qua kết quả đọc của học sinh) để 
mình đọc đúng hơn, đọc hay hơn làm cách đọc mẫu cho học sinh học tập. Học 
sinh được tiếp xúc một cách trực tiếp sẽ gây những ấn tượng đầu tiên cho các 
em. Nó quyết định việc học sinh yêu thích hay không yêu thích văn bản được 
đọc. Yêu cầu cô đọc mẫu phải đảm bảo chất lượng, đọc đúng, chuẩn, đọc rõ 
ràng, trôi chảy, đọc đủ lớn, nhanh vừa phải và diễn cảm.
 Tôi nhận thấy, ngay từ lớp 1, việc đọc mẫu của giáo viên cũng rất cần 
thiết. Càng lên lớp cao việc đọc mẫu của giáo viên đòi hỏi càng phải linh hoạt, 
phụ thuộc vào từng bài học, từng đối tượng học sinh cụ thể. Thông thường, giáo 
viên đọc mẫu theo các hình thức khác nhau :
 - Đọc từ, cụm từ
 - Đọc câu, đoạn
 - Đọc cả bài
 Chính vì vậy, trước giờ lên lớp, thông qua việc chuẩn bị bài dạy kĩ càng, 
tôi xác định giọng đọc, cách đọc, sau đó dùng bút chì gạch chân những từ cần 
nhấn giọng, chỗ ngắt nhịp, chỗ ngắt nghỉ, đánh dấu dòng thơ, câu thơ cần luyện 
đọc tại SGK để tiện cho việc giảng dạy của mình. Ngoài ra, trước mỗi bài, bao 
giờ tôi cũng đọc bài vài lượt để chọn giọng đọc, cách đọc cho phù hợp nhất, đọc 
mẫu cho học sinh trong giờ dạy.
 Ví dụ 1: Bài “Anh Đom Đóm” - TV3/tập 1 - trang 143, tôi đã nghiên cứu 
kĩ sách giáo viên và thấy được ngoài giọng đọc và cách ngắt nhịp thơ, nhấn 
giọng như sách đã hướng dẫn, khi đọc hai khổ thơ cuối cần đọc với giọng vui 
tươi và giáo viên cần lưu ý học sinh cách ngắt hơi ở khổ thơ thứ ba và giọng đọc 
của khổ thơ này (kéo dài giống như lời ru). Ngoài các từ cần nhấn giọng như 
SGV, tôi nhận thấy cần nhấn giọng thêm vào một số từ khác như: vung ngọn 
đèn.
 Giờ lên lớp, tôi tiến hành đọc mẫu như sau: Sau phần giới thiệu bài, tôi 
đọc mẫu với giọng nhẹ nhàng, riêng hai khổ thơ cuối đọc với giọng tươi vui để 
phù hợp với nội dung tả Đom Đóm rất chuyên cần, cuộc sống của các loài vật 
vào ban đêm ở làng quê rất đẹp và sinh động. Ngoài ra, tôi còn nhấn giọng vào 
 11 /36