Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thảo luận nhóm trong dạy học môn Toán Lớp 3

 MỘT SỐ GIẢI PHÁP
 NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ THẢO LUẬN NHÓM
 TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP BA
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
 Tiểu học l cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thnh v phát triển 
nhân cách của con người, đặt nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ 
thống giáo dục Quốc dân.
 Tiểu học là bậc học quan trọng, mang tính toàn diện ở tất cả các môn học. Ngay từ 
bậc tiểu học, mọi học sinh đều cần và có thể đạt được những trình độ học vấn phổ thông 
toàn diện, đồng thời phát triển sở trường, khả năng của mình về một môn học nào đó nói 
chung và môn Toán nói riêng.
 Cùng với môn Tiếng Việt, môn Toán có một vị trí rất quan trọng việc hình thành 
nhân cách cho học sinh tiểu học, vì môn Toán là một môn học mang tính khoa học. Các 
kiến thức kỹ năng của môn Toán ở bậc Tiểu học có nhiều ứng dụng trong cuộc sống; 
chúng rất cần thiết cho người lao động; rất cần thiết để học các môn học khác ở Tiểu học 
và học tiếp môn Toán ở Trung học cơ sở cũng như Trung học Phổ thông. Môn Toán giúp 
học sinh nhận biết những mối quan hệ về số lượng và hình dạng không gian của thế giới 
hiện thực; nhờ đó mà học sinh có phương pháp nhận thức một số mặt của thế giới xung 
quanh và biết cách hoạt động có hiệu quả trong đời sống.Thông qua môn toán, học sinh 
tiểu học được trang bị một hệ thống kiến thức cơ bản về nhận thức. Những kỹ năng trong 
giờ học toán ở bậc tiểu học giúp các em có một quá trình rèn luyện tổng hợp các năng lực 
trí tụê, rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp giải quyết để nhằm phát triển trí 
thông minh của học sinh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo, góp phần vào việc 
hình thành các phẩm chất cần thiết của người lao động mới như: Cần cù, cẩn thận, có ý 
chí vượt khó, làm việc có kế hoạch, chủ động, khoa học. Từ đó các em có thể vận dụng, 
kết hợp với các số liệu thực tế đã thu thập được để sáng tạo ra các đề toán, phản ánh các 
sự việc trong cuộc sống. Phản ánh mối tương quan giữa một số đại lượng thường gặp 
trong thực tế. Quá trình học Toán đã giúp học sinh thấy được “Toán học bắt nguồn từ 
thực tế và trở lại phục vụ thực tế“, thấy được “ Sự tương quan giữa các đại lượng và các 
sự vật”
 Chương trình tiểu học hiện nay được xây dựng trên quan điểm tích cực hoá người 
học, lấy “ Học sinh làm trung tâm”. Đây thực sự là bước phát triển mới của khoa học 
giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu của giáo dục và đào tạo trong giai đoạn công nghiệp hoá- 
hiện đại hoá đất nước. Chương trình Toán lớp 3 là một bộ phận của chương trình toán 
tiểu học,. Chương trình được xây dựng, kế thừa và phát triển những thành tựu về dạy học 
toán 3 ở nước ta, nĩ tiếp tục thực hiện những dổi mới về gio dục tốn học ở cc lớp 1 v 2 . 
Chương trình nhấn mạnh hơn đến việc cung cấp cho học sinh những kiến thức, kỹ năng 
cơ bản, thiết thực, có hệ thống trong sự hoàn chỉnh tương đối của các kiến thức và kỹ 
năng đó.
 Định hướng đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) đã được xác định trong các 
Nghị quyết Trung ương 4 (khoá VII) và Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII) của Đảng, 
 1 B. PHẦN THỨ HAI:
 NHỮNG BIỆN PHP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN:
 1.Những việc đã làm:
 Chúng ta biết rằng dạy học theo nhóm là hình thức dạy học đặt HS vào môi trường 
học tập tích cực. Trong đó, HS được tổ chức thành các nhóm một cách thích hợp. Trong 
nhóm, HS được khuyến khích thảo luận và làm việc hợp tác với nhau. Thông qua hoạt 
động nhóm, các em được rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc, kĩ năng giao tiếp, HS 
có điều kiện học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực trên cơ sở làm 
việc và hợp tác.
 Hình thức dạy học theo nhóm góp phần hình thành và phát triển các mối quan hệ 
qua lại trong học sinh, đem lại bầu không khí đoàn kết, giúp đỡ, tin tưởng lẫn nhau trong 
học tập. Tổ chức học tập theo nhóm còn giúp các em nhút nhát, khả năng giao tiếp, diễn 
đạt kém...có điều kiện được rèn luyện, tập dượt...từ đó khẳng định bản thân trong môi 
trường hoạt động nhóm.
 Chính vì những lí do trên mà ngay từ đầu năm học, khi tiếp nhận lớp tôi đã vận 
dụng linh hoạt hình thức dạy học theo nhóm trong các tiết dạy để giúp học sinh chiếm 
lĩnh kiến thức. Thực tế dạy học cho tôi thấy việc thảo luận nhóm của học sinh lớp mình 
đạt hiệu quả chưa cao vì những nguyên nhân sau:
 - Học sinh chưa có thói quen thảo luận nhóm, việc hình thành nhóm còn chậm nên 
chiếm nhiều thời gian của tiết học.
 - Ý thức tự giác, tự quản trong mỗi nhóm còn hạn chế. Nhóm trưởng chưa điều 
khiển được các bạn trong nhóm tập trung thảo luận tốt. Các thành viên trong nhóm chưa 
lắng nghe ý kiến của nhau.
 - Trong nhóm nhiều trình độ thì học sinh khá, giỏi làm việc tích cực còn những 
học sinh chậm, yếu thì ngại nói, tham gia một cách thụ động, thậm chí có lúc không làm 
việc trong nhóm.
 - Đối với các môn học khác như: Đạo đức, Tự nhiên và Xã hội, Tiếng Việt...thì 
học sinh thảo luận nhóm có phần sôi nổi hơn nhưng riêng ở môn toán thì hiệu quả thảo 
luận không đạt được như mong muốn vì việc tìm kiếm, chiếm lĩnh kiến thức của môn 
Toán đối với HS còn nhiều khó khăn. Hầu hết các em chỉ suy nghĩ rồi ghi kết quả của 
mình mà thiếu sự hợp tác trong nhóm.
 Sau khi đã đánh giá đúng thực trạng và tìm ra được nguyên nhân dẫn đến những 
hạn chế trong việc thảo luận nhóm của học sinh, tôi đã tập trung nghiên cứu kĩ hình thức 
dạy học theo nhóm, làm rõ vai trò của người giáo viên trong dạy học theo nhóm nói 
chung và dạy học theo nhóm trong quá trình giảng dạy môn Toán nói riêng để giúp HS 
thảo luận nhóm đạt hiệu quả.
 2. Thời gian thực hiện:
 Sáng kiến này được thực hiện trong suốt cả năm học trên cơ sở rút kinh nghiệm 
quá trình vận dụng dạy học kể cả những năm học trước. Trong các tiết lên lớp, tôi đã từng 
 3 - Nếu các nhiệm vụ là khác nhau, GV cần lập phiếu hoạt động và giao cho từng 
nhóm.
 - Nếu các nhiệm vụ giống nhau thì giáo viên có thể ghi nội dung hoạt động lên 
bảng.
 - GV cần quan sát, theo dõi và giúp đỡ tất cả các nhóm: cung cấp thêm thông tin 
cho nhóm này, giải đáp thắc mắc cho nhóm kia, nhắc nhở nhóm này làm việc lạc hướng, 
nhóm kia đang có sai sót và hướng dẫn các em cách sửa chữa. Đặc biệt, GV cần phát hiện 
và hỗ trợ các nhóm có khó khăn bằng cách đặt câu hỏi, hướng dẫn trả lời, cung cấp thêm 
thông tin cho các em.
 - Động viên, khuyến khích và khen ngợi các em nhằm tạo không khí phấn khởi, tự 
tin trong học tập. Dáng điệu, cử chỉ của GV cần phải thể hiện thái độ thân mật, hợp tác, 
đồng tin, tạo niềm tin cho các em.
 - GV không nên nói trước toàn lớp trong khi các em đang hoạt động. Nếu cần 
thiết, GV có thể dừng mọi hoạt động để tất cả HS chú ý và lắng nghe những điều mình 
muốn nói.
 - Khi các nhóm trình bày, GV yêu cầu nhóm khác nhận xét, bổ sung và so sánh 
cách làm, kết quả với nhóm mình. Đồng thời, GV cần động viên, khuyến khích các nhóm 
và cá nhân đưa ra các câu hỏi có liên quan đến công việc của mỗi nhóm để HS trả lời. 
Khi HS phát biểu xong, GV mới đưa ra ý kiến của mình.
 3.2. Một số ví dụ minh hoạ cụ thể về việc vận dụng hình thức làm việc theo 
nhóm trong dạy học Toán lớp 3.
 Trong quá trình dạy học Toán lớp 3, có rất nhiều bài tôi chọn cho các em thảo 
luận theo nhóm nhỏ (2->4 HS) và thường chia nhóm theo nhiều cách nhưng chủ yếu là 
chia theo nhóm cố định và nhóm gần nhau.
 a. Khi yêu cầu HS thảo luận để tìm ra kiến thức mới như lập các công thức 
nhân, chia, giải bài toán về tìm một trong các phần bằng nhau của một số, gấp một số lên 
nhiều lần, giảm đi một số lần,... thì có thể tiến hành chia nhóm trình độ (trong nhóm có cả 
HS khá, giỏi, trung bình, yếu).
 Ví dụ: Khi dạy bài bảng chia 6, SGK/24: GV cho HS thảo luận theo nhóm 4 ( 
nhóm nhiều trình độ) với nhiều nội dung: Dựa vào bảng nhân 6 đã học, các em hãy thảo 
luận để tìm cách lập và lập hoàn chỉnh bảng chia 6.
 Trong quá trình HS thảo luận có thể ưu tiên cho HS chậm, nhắc lại bảng nhân 6. 
Sau đó, các thành viên trong nhóm thảo luận với nhau dựa vào mối quan hệ giữa phép 
nhân và phép chia để lập hoàn chỉnh bảng chia 6, thư kí ghi vào giấy nháp và cử đại diện 
nhóm trình bày.
 *Khi dạy bài tìm thành phần chưa biết của phép tính như: tìm số chia... thì việc 
cho HS thảo luận nhóm nhỏ ở phần hình thành kiến thức mới là vô cùng cần thiết. Các 
em thảo luận để nêu được mối quan hệ giữa cái đã cho và cái cần tìm; trao đổi để nêu 
được cách tìm thành phần chưa biết. Trong khi HS thảo luận, GV đến các nhóm để giúp 
đỡ và hướng dẫn thêm. Đối với các nhóm còn lúng túng khi thảo luận, GV gợi ý để các 
em xác định thành phần chưa biết là gì? Cách tìm như thể nào?... Đối với các nhóm đã 
thảo luận xong, GV gợi ý để các em tự đưa ra một số ví dụ và thực hiện tương tự để củng 
cố lại cách làm, tự tìm ra được quy tắc...
 Ví dụ: Bài Gam SGK/65: Trong phần hình thành kiến thức mới, cung cấp cho HS 
biểu tượng về gam thì nhất thiết phải tổ chức cho các em thực hành theo nhóm cân một 
số đồ vật theo đơn vị đo gam, kilôgam: cân khối lượng của quyển vở, quyển sách, quả 
 5 Học sinh được phân nhóm, sử dụng tấm nhựa trong có kẻ lưới các ô vuông cạnh 
1cm, áp vào các hình chữ nhật và tìm các cách khác nhau để biết diện tích các hình chữ 
nhật.
 Các nhóm sẽ có các cách khác nhau ( chẳng hạn đếm các hình chữ nhật, đếm từng 
nhóm theo hàng, đếm từng nhóm theo cột, và thực hiện phép nhân số cột với số hàng).
 Học sinh thảo luận để tìm cách tính dễ nhất.
 Sau khi thảo luận, học sinh sẽ đi đến kết luận: Để tính diện tích hình chữ nhật thì 
việc thực hiện phép nhân chiều dài với chiều rộng là đơn giản nhất:
 S1 = 3 x 2 = 6 ( cm2)
 S2 = 5 x 3 = 15 ( cm2)
 S3 = 4 x 3 = 12 ( cm2 )
 S4 = 5 x 4 = 20 ( cm2 )
 Giáo viên cho học sinh nêu công thức tính diện tích hình chữ nhật có chiều dài a 
và chiều rộng b. Học sinh sẽ nêu công thức tổng quát như sách giáo khoa.
 Với cách dạy này. học sinh phải suy nghĩ, tìm cách vận dụng kiến thức đã học ở 
tiết trước để tìm diện tích từng hình chữ nhật. Cách này tưởng như mất thời gian, nhưng 
có giá trị không đổi được: giáo viên đã tổ chức tình huống hấp dẫn cho học sinh hoạt 
động và học sinh mong muốn giải quyết nó ( Tìm diện tích các hình chữ nhật khác nhau), 
học sinh tích cực sử dụng kiến thức đã biết, phải thử nghiệm, đếm và tìm cách xác định 
số hình vuông cạnh 1cm tạo nên hình chữ nhật đã cho và đi đến cách tối ưu: lấy chiều dài 
nhân chiều rộng. Hoạt động nhóm đã giúp học sinh phát hiện và giải quyết vấn đề đặt ra. 
 b. Đối với các bài tập ở phần thực hành và các tiết luyện tập, GV cũng có thể sử 
dụng hình thức dạy học theo nhóm nhỏ với nhiều dạng bài tập. Chẳng hạn: khi giải các 
 7 * Với các bài rèn kĩ năng tính cũng cần có sự lựa chọn cho HS thảo luận.
 *Một số bài tập về xếp hình trong chương trình Toán 3 cũng tương đối khó với 
HS. Vì vậy GV cũng cần cho các em thảo luận nhóm 2 để làm các bài tập này.
 Ví dụ: Bài tập 4SGK/80: 
 Cho 8 hình tam giác, Hãy xếp thành hình dưới đây:
 mỗi hình như hình sau:
 Với dạng bài tập này, HS thảo nhóm đôi tìm cách ghép 8 hình tam giác để tạo 
thành hình mới. Sau khi HS ghép hình xong, GV cho 2 nhóm lên ghép ở bảng cài, các 
nhóm khác theo dõi nhận xét.
 Ví dụ: Bài tập 2 SGK/24.
 6 x 4 = 6 x 2 = 6 x 5 = 6 x 1 =
 24 : 6 = 12 : 6 = 30 : 6 = 6 : 6 =
 24 : 4 = 12 : 2 = 30 : 5 = 6 : 1 =
 GV cho HS tự tính nhẩm độc lập sau đó thảo luận theo nhóm 2 để tìm ra mối quan 
hệ giữa phép nhân và phép chia và diễn đạt bằng lời trong nhóm. 
 c. Tổ chức thực hiện nhiệm vụ học tập theo từng cặp nhằm kiểm tra lẫn nhau 
trong cặp:
 Ví dụ: Cho HS kiểm tra kết quả làm bài của nhau, phát hiện và chữa chỗ sai của 
bạn, trong trường hợp cần thiết hai bạn sẽ tranh luận.
 Thông thường các cặp bạn kiểm tra bài làm của nhau là các bạn ngồi cạnh nhau 
trong lớp.
 Dưới đây là sự đối chứng kết quả giữa trước và sau khi áp dụng sáng kiến kinh 
nghiệm:
Trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
- HS chưa có thói quen thảo luận nhóm. - Đã hình thành cho HS thói quen và 
Việc hình thành nhóm còn châm, chiếm phương pháp học tập theo nhóm. HS đã 
nhiều thời gian. nắm được các kiểu nhóm và cách chia 
 nhóm nên việc hình thành nhóm theo yêu 
 cầu của GV không mất nhiều thời gian.
 - Các thành viên trong nhóm đã có ý thức 
- Ý thức tự giác, tự quản trong mỗi nhóm tự giác, tự quản tốt. Các nhóm thảo luận sôi 
chưa cao. Các thành viên trong nhóm chưa nổi và tập trung vào nội dung thảo luận nên 
lắng nghe ý kiến của nhau. không gây mất trật tự. Trong quá trình thảo 
 luận, các thành viên trong nhóm đã biết 
 lắng nghe ý kiến của nhau để bổ sung và 
 hoàn chỉnh theo yêu cầu của GV.
 - HS đã nắm được nhiệm vụ của mình, biết 
 đươc nhiệm vụ chính của nhóm trưởng, thư 
 9