Sáng kiến kinh nghiệm Một số kỹ năng giải toán có lời văn Lớp 3

 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Trong tất cả các môn học ở bậc Tiểu học nói chung môn toán nói riêng có 
một vị trí hết sức quan trọng. Bởi vì các kiến thức, kĩ năng môn toán ở Tiểu học 
bước đầu có nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Đặc biệt giúp cho học sinh phát 
triển tư duy, trí tuệ, hình thành kĩ năng tính toán cơ bản tạo tiền đề để học sinh 
học tốt các môn học khác cũng như môn toán ở các lớp cao hơn sau này. Đặc 
biệt ở bậc Tiểu học các bài toán có văn có một vị trí rất quan trọng. Bởi vì:
- Qua nội dung thực tế nhiều khía cạnh của các đề toán, học sinh sẽ tiếp nhận 
được những kiến thức phong phú về cuộc sống và có điều kiện để rèn luyện khả 
năng áp dụng những kiến thức toán học vào cuộc sống.
 - Mỗi đề toán dạng toán có liên quan đến những kiến thức cơ bản mà học sinh 
đã được học cũng như liên quan đến các kiến thức của các lớp cao hơn sau này. 
Khi giải mỗi bài toán học sinh phải biết lựa chọn những phép tính thích hợp, biết 
làm đúng các phép tính đó, biết đặt lời giải chính xác... Vì thế quá trình giải toán 
sẽ giúp học sinh rèn luyện khả năng quan sát và giải quyết các hiện tượng của 
cuộc sống qua con mắt toán học của mình.
 - Muốn giải được giải toán học sinh phải biết xác định được dạng của đề toán, 
phải biết phân biệt cái đã cho và cái phải tìm, phải biết phân tích để tìm ra mối 
liên hệ giữa các dữ liệu đã cho và các dữ liệu ẩn cần phải tìm . Nhờ đó mà kích 
thích trí thông minh và óc sáng tạo của các em. Đồng thời phát triển tư duy của 
các em sẽ linh hoạt, chính xác hơn, cách suy nghĩ và làm việc của các em sẽ 
khoa học hơn.
 - Thông qua việc giải các bài toán có lời văn còn đòi hỏi học sinh phải biết tự 
mình nắm được vấn đề, phân tích đề bài, tự mình thực hiện các phép tính, tổng 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 1 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
 Bậc Tiểu học là bậc góp phần quan trọng trong công việc đặt nền móng cho 
việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Môn toán cũng như môn học 
khác cung cấp những tri thức khoa học ban đầu, những nhận thức về thế giới 
xung quanh nhằm phát triển năng lực nhận thức, hoạt động tư duy và bồi dưỡng 
tình cảm đạo đức tốt đẹp của con người.
Môn toán ở trường Tiểu học là một môn độc lập, chiếm phần lớn thời gian trong 
chương trình học của trẻ. Môn toán có tầm quan trọng to lớn, nó là bộ môn khoa 
học nghiên cứu có hệ thống, phù hợp với hoạt động nhận thức tự nhiên của con 
người. Môn toán có khả năng giáo dục lớn trong công việc rèn luyện phương 
pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận lô gích, thao tác tư duy cần thiết để con 
người phát triển toàn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho con người trong 
thời đại mới.
Mặt khác nữa ở lứa tuổi Tiểu học cơ thể của trẻ đang trong thời kì phát triển, 
nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi chúng tập trung không cao 
độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú lựa chọn phương pháp giảng 
dạy đồng thời trong học tập và phải thường xuyên được luyện tập. 
2. Thực trạng của vấn đề
 Trong quá trình dạy học tôi được phân công giảng dạy ở khối lớp 3 đã nhiều 
năm liền tại trường tiểu học Nguyễn Khuyến, một trường được đóng chân trên 
địa bàn với đối tượng học sinh chủ yếu là con em đồng bào dân tộc tại chỗ 
chiếm tới 99 % riêng lớp 2a4 tôi đảm nhân công tác chủ nhiệm 100% học sinh 
là dân tộc Ê- đê. Phần đa các em tiếp thu kiến thức còn chậm, còn thụ động 
trong quá trình lĩnh hội kiến thức môn toán và đặc biệt là khi giải toán có lời văn 
còn lúng túng, tiếp thu cách giải một cách máy móc. Đó là trở ngại lớn nhất cho 
việc tổ chức dạy học theo hướng đổi mới của giáo viên và học sinh trong trường. 
Chính vì những trăn trở nói trên . Bản thân tôi mạnh dạn đưa ra “ Một số kĩ năng 
giải toán có lời văn lớp 3” nhằm trao đổi với đồng nghiệp để nâng cao trình độ 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 3 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
 Khảo sát việc “ Giải toán có lời văn” đầu năm học 2012 – 2013 của lớp 3a4 
như sau 
 Giỏi Khá Trung bình Yếu
 Tổng số
 SL % SL % SL % SL %
 HS (28) 5 18 10 36 13 46 5 12,5
b. Thành công- hạn chế
- Thành công: Giáo viên thường xuyên sử dụng phương pháp thực hành luyện 
tập trong quá trình rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh. Nên rất thuận 
lợi cho học sinh để cho học sinh có điều kiện tự rèn luyện kĩ năng cho mình. 
- Hạn chế: Giáo viên cho học sinh thực hành luyện tập với những phương pháp 
còn máy móc rập khuôn, truyền đạt một cách đơn điệu. 
c. Mặt mạnh- mặt yếu 
- Mặt mạnh: Nội dung chương trình phù hợp với học sinh, các bài học về giải 
toán có lời văn được sắp xếp liền mạch bài nọ là cơ sở cho bài kia. Các bài tập 
được trình bày một cách khoa học, chính xác, cấu trúc chặt chẽ.
- Mặt yếu: Khi giải toán có lời văn học sinh còn lúng túng, chưa nắm rõ được 
yêu cầu của bài, chưa phân tích được yêu cầu bài toán và vận dụng giải toán 
một cách máy móc.
d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động 
- Các em học sinh trong lớp là người dân tộc thiểu số vốn Tiếng Việt còn nghèo, 
một số ít học sinh đọc còn yếu nên dẫn đến tiếp thu kiến thức còn chậm, còn 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 5 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
 Đây là một bước hết sức quan trọng vì các em có đọc kĩ đề mới nắm bắt được 
các dữ kiện của bài toán, nếu đọc không kĩ sẽ hiểu nhầm, hiểu sai về mối quan 
hệ giữa các dữ kiện của bài toán và gây khó khăn cho bước tiếp theo. 
Bước 2: Hướng dẫn để tóm tắt bài toán
 Đây là bước đọc ngắn gọn đề toán, tóm tắt đúng sẽ giúp cho học sinh có cách 
giải dễ dàng hơn, thuận lợi hơn. Nhìn vào tóm tắt là định ra các bước giải bài 
toán.
Ở những dạng toán học sinh mới gặp lần đầu, giáo viên phải đặt ra hệ thống câu 
hỏi gợi ý sát với đề bài, học sinh trả lời sau khi chốt câu hỏi đúng giáo viên mới 
nghi tóm tắt lên bảng. Khi học sinh đã được làm quen nhiều giáo viên nên gợi ý, 
hướng dẫn học sinh tự tóm tắt đề toán thì tốt hơn.
Tuỳ vào dạng toán mà tôi hướng dẫn cho các em cách tóm tắt phù hợp, dễ hiểu 
nhưng không sai với nội dung yêu cầu của bài đề ra.
 Có 3 cách tóm tắt đề toán:
- Cách 1: Dưới dạng câu ngắn
 Cách 2: Dưới dạng sơ đồ đoạn thẳng
- Cách 3: Dưới dạng hình vẽ
Chú ý: Khi tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng hoặc hình vẽ cần phải đảm bảo tính 
cân đối, chính xác.
Sau khi tóm tắt xong giáo viên cho học sinh nhắc lại tóm tắt đề toán
 Bước 3: Hướng dẫn học sinh phân tích bài toán 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 7 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
Hỏi: Vì sao lấy số kg bao gạo cộng với 5? ( Vì bao ngô nặng hơn bao gạo 5kg)
 Khi phân tích một bài toán cần hướng dẫn cho học sinh có thói quen tự đặt câu 
hỏi, chẳng hạn:
- Bài toán đã cho biết những gì?
- Bài toán hỏi gì?
- Từ những dữ kiện bài toán đã cho chúng ta phải tìm thêm dữ kiện nào nữa? 
- Dựa vào câu hỏi cuối bài để tìm lời giải và phép tính cuối bài toán yêu cầu?
 Giáo viên cần khuyến khích hướng dẫn học sinh biết nhận xét, tìm cách 
giải bài toán bằng nhiều phương pháp khác nhau, đồng thời biết chọn cách giải 
hay nhất, đơn giản nhất. Điều đó có tác dụng rất lớn trong việc phát huy tính 
sáng tạo, rèn luyện tư duy linh hoạt, phát triển trí thông minh. Đồng thời nó đem 
lại niềm hứng thú cho học sinh trong khi học toán.
Với bài toán trên có thể hướng dẫn tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng:
 27 kg
Bao gạo:
 ? kg
 5 kg
Bao ngô:
 Bước 4: Cách trình bày một bài giải hoàn chỉnh
 Sau khi học sinh đã tìm được cách giải bài toán bằng phương pháp phân tích, 
hỏi đáp, tổng hợp thì việc trình bày bài giải không phải là bước khó khăn lắm 
đối với các em.Tuy vậy cũng cần hướng dẫn cho các em bết viết lời giải và trình 
bày bài giải một cách khoa học, rõ ràng, chính xác, đẹp, cân đối với vở, không 
viết tắt, chữ và số phải đúng mẫu. Dựa theo phương pháp tổng hợp với phương 
pháp phân tích để tìm lời giải và phép tính. 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 9 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
 Với những biện pháp trên tôi nhận thấy kĩ năng giải toán của học sinh được 
nâng lên rõ rệt , các em đã biết cách phân tích đề toán, biết đâu là “cái đã cho” 
đâu là “cái chưa biết cần phải tìm”, các đối tượng học sinh trong lớp đều biết 
cách trình bày bài toán giải, nhiều em đạt bài khá, giỏi vì có các lời giải rất sáng 
tạo phù hợp với yêu cầu cần tìm của bài toán. Đặc biệt các hình thức học nhóm 
thảo luận tìm cách giải hay các hình thức dưới dạng tổ chức trò chơi được học 
sinh hưởng ứng và tham gia rất tích cực.
Kết quả việc giải toán của học sinh qua kiểm tra cuối năm học như sau: 
 Giỏi Khá Trung bình Yếu
 III. Tổng số 
 SL % SL % SL % SL %
 PHẦ HS (28)
 7 25 15 54 6 21 / /
 N 
 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Năm học 2012- 2013 tôi vận dụng các biện pháp đã trình bày, cuối năm học với 
kết quả học sinh tiến bộ rõ rệt so với đầu năm học. Qua đó tôi đúc rút ra được 
một số kinh nghiệm rất quan trọng trong việc dạy học về kĩ năng giải toán có lời 
văn.
 * Đối với giáo viên cần chuẩn bị kĩ bài dạy, nghiên cứu sử dụng phương pháp 
dạy học phù hợp với nội dung từng bài, từng đối tượng học sinh trong lớp. Sử 
dụng đồ dùng dạy học có hiệu quả để giúp học sinh nắm chắc kiến thức đã học.
* Cần tổ chức nhiều hình thức học trong một tiết dạy, một bài toán như:
- Tổ chức học nhóm: Để học sinh có điều kiện thảo luận tìm ra cách giải đúng 
đối với những bài toán khó, tương đối phức tạp.Động viên học sinh mạnh dạn 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 11 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
- Đối với giáo viên ngoài chuẩn bị bài chu đáo cần phải nhiệt tình tận tụy, có 
tinh thần trách nhiệm cao trong công tác giảng dạy “ Tất cả vì học sinh thân 
yêu”.
- Đối với học sinh cần tự giác say mê học tập ở lớp cũng như ở nhà.
- Đối với phụ huynh học sinh cần thường xuyên quan tâm tới việc học của con 
em mình để kịp thời nhắc nhở động viên con em mình học tập tốt.
Như đã trình bày trên đây là “Một số kĩ năng giải toán có lời văn lớp 3” Do khả 
năng cũng như thời gian nghiên cứu chưa nhiều nên chắc rằng đề tài còn nhiều 
hạn chế. Rất mong được đồng nghiệp tham khảo và đóng góp thêm nhiều ý kiến 
bổ sung cho đề tài. Xin chân thành cảm ơn
 Eadrơng, ngày 20 tháng 3 năm 2014
 Người viết đề tài
 Trần Thị Hoa 
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 13 Đề tài: Một số kỹ năng giải toán có lời văn lớp 3
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa Toán lớp 3.
Sách giáo viên Toán lớp 3.
Sách thiết kế bài giảng Toán lớp 3.
Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên tiểu học chu kì 2003-
2007.
 Trần Thị Hoa – Trường tiểu học Nguyễn Khuyến – huyện Cư Mgar – Đaklak
 15