Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 3

 PHÒNG GD- TP. PR-TC 
 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 TRƯỜNG TH PHỦ HÀ 1
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 ĐỀ TÀI:
 PHƯƠNG PHÁP RÈN ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 3
 I. PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Giáo dục bậc tiểu học là một khoa học giáo dục khó nhất. Nó là nền móng đầu 
tiên để giúp con người tồn tại và phát triển. Đặc biệt là môn tiếng Việt có vị trí quan 
trọng trong tất cả các phân môn ở trường, nó hình thành khả năng giao tiếp, là cơ sở 
để phát triển tư duy cho trẻ để tiếp thu các môn học khác.
 Tiếng việt ở tiểu học gồm nhiều phân môn : Tập đọc, học thuộc lòng, luyện từ 
và câu, kể chuyện , tập làm văn, chính tả, tập viết...Mỗi phân môn đều có một chức 
năng riêng nên khi dạy ngữ văn ở tiểu học, giáo viên cần chuẩn bị vốn kiến thức 
vững vàng để truyền thụ cho học sinh khi lên lớp. Tập đọc là môn học mang tính 
chất tổng hợp vì vậy ngoài nhiệm vụ dạy học giáo viên cần trao dồi kiến thức về 
Tiếng Việt cho học sinh(về phát âm, từ ngữ, câu văn... ) kiến thức bước đầu về văn 
học, đời sống và giáo dục tình cảm thẩm mỹ. Môn tập đọc ở tiểu học nói chung và 
ở lớp 3 nói riêng đặt ra một nhiệm vụ quan trọng. Trong các giờ tập đọc, học thuộc 
lòng học sinh biết đọc diễn cảm bài văn, bài thơ đã tạo cho các em sự say mê hứng 
thú và để lại một vốn văn học đáng kể cho các em. Cũng thông qua các bài văn, học 
sinh học và hiểu được về các vùng miền của đất nước, hiểu được công sức của các 
tầng lớp nhân dân đang ra sức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hiểu được các truyền 
thống quý báu của dân tộc.
 Môn tập đọc có tác dụng mạnh mẽ trong giáo dục mỹ cảm, học sinh yêu cái 
đẹp, rung cảm trước cái đẹp trong thiên nhiên, cái đẹp trong xã hội, cái đẹp trong 
văn chương. Môn này có thể rèn luyện cho học sinh tư duy trừu tượng và cả tư duy 
lôgic. Giờ tập đọc ngoài việc dẫn dắt học sinh và cho học sinh tìm đại ý để phát triển 
óc tổng hợp, tìm bố cục để phát triển óc phân tích. Ngoài ra học sinh còn được rèn 
luyện óc tưởng tượng, phán đoán, ghi nhớ.
 Môn tập đọc không chỉ có nhiệm vụ trên mà còn kết hợp chặt chẽ với chương 
trình Tiếng việt.Qua các bài văn chọn lọc học sinh vừa cảm thụ được cái hay, cái 
đẹp vừa học được cách sử dụng từ chính xác, cách đặt câu gọn gàng sinh động, được 
luyện về nghĩa âm, chính tả, tập làm văn.
 Ở bậc tiểu học nói chung và lớp 3 nói riêng môn tập đọc có 2 yêu cầu chính là:
 + Rèn kĩ năng tập đọc.
 + Giúp học sinh cảm thụ tốt bài văn.
 Học môn tập đọc, việc đọc và cảm thụ bài văn là hai khâu có quan hệ mật thiết 
với nhau, gắn bó hổ trợ đắc lực cho nhau. Cảm thụ tốt giúp cho việc đọc diễn cảm II. PHẦN THỨ HAI : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Điều tra hiện trạng:
 Qua 7 năm giảng dạy ở lớp 3 cũng như quá trình quan sát, dự giờ việc dạy và 
 học của thầy trò trong thời gian trước đây tôi có những nhận xét sau :
 Về người dạy học : Giáo viên khá tôn trọng phương pháp học mới : ‘ ‘ Thầy 
 thiết kế, trò thi công” lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên cố gắng tìm tòi nghiên 
 cứu để giảng dạy phân môn tập đọc nhưng chất lượng chưa cao. Bởi vì giáo viên chỉ 
 coi trọng một vấn đề đọc thành tiếng to, rõ hoặc có hướng dẫn đọc diễn cảm nhưng 
 chỉ lướt qua không có tranh để giới thiệu bài, rèn đọc diễn cảm cho học sinh còn ít.
 Về người học : Học sinh đã biết đọc thành tiếng bài văn, bài thơ, đã để ý và đọc 
 đúng các phụ âm khó. Nhưng đọc hiểu nắm nội dung bài còn rất ít, do vậy không 
 nêu được ý chính của bài, chưa biết đọc diễn cảm toàn bài văn. Khi đọc ở các dấu 
 phẩy, dấu chấm còn ngừng nghỉ như nhau, chưa đọc đúng giọng câu hỏi, câu cảm.
 Qua điều tra khảo sát chất lượng học sinh ngay từ đầu năm học tôi đều thấy số 
 lượng học sinh đã biết đọc diễn cảm bài văn, bài thơ rất ít. Cụ thể điều tra chất lượng 
 đọc của học sinh lớp 3B đầu năm học 2014-2015 này, tôi có số lượng cụ thể như 
 sau:
Tổng số học sinh Đọc nhỏ, ấp úng Đọc to, rõ, lưu loát Đọc diễn cảm
 36 10 = 27,8% 20= 55,5% 6 = 16,7%
 2. Phương pháp nghiên cứu
 Trước hiện trạng đó, tôi đã phân tích và tự đặt ra cho mình câu hỏi : Phải làm 
 gì ? Làm như thế nào ? Để khắc phục tình trạng đó và nâng cao chất lượng đọc cho 
 học sinh. Qua quá trình nghiên cứu tôi đã tiến hành sử dụng phối hợp nhiều phương 
 pháp nghiên cứu đó là : Phương pháp điều tra, phương pháp đối chứng và phương 
 pháp tổng quát. Phương pháp điều tra không chỉ dừng lại ở điều tra thực trạng mà 
 phải điều tra từng giai đoạn trong suốt năm học. Ở mỗi giai đoạn tôi đều lấy kết quả 
 đã đạt được để đối chứng với kết quả giai đoạn trước , với kết quả năm trước và cuối 
 cùng đi tổng hợp số liệu để rút ra bài học kinh nghiệm .
 3. Những công việc thực tế đã làm:
 Từ yêu cầu thực tiễn của môn tập đọc nói chung và rèn luyện kỹ năng nói cho 
 học sinh lớp 3, tôi đã tự đặt cho mình phải nhận thức đầy đủ tầm quan trọng, yêu cầu 
 của bộ môn, đặc biệt về nội dung và phương pháp rèn kỹ năng đọc diễn cảm để đáp 
 ứng với yêu cầu đề ra.
 Trong giảng dạy môn tập đọc, qua nhiều năm gần đây, tôi đã tích cực nghiên 
 cứu, học hỏi kinh nghiệm giảng dạy, cách truyền thụ kiến thức,đặc biệt là việc rèn 
 luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh. Muốn rèn cho học sinh đọc diễn cảm tốt, Đặc biệt những câu đối thoại giữa Đức vua và cậu bé ngữ điệu đọc phải toát 
lên vẻ ngộ nghĩnh, ngây thơ nhưng thể hiện sự thông minh của cậu bé.
 “Cậu bé kia, sao cháu đến đây làm ầm ĩ ?”
 Và câu trả lời hồn nhiên vô tư của cậu bé .
 “Muôn tâu Đức vua - cậu bé đáp- bố con mới đẻ em bé, bắt con đi xin sữa cho 
em”
 Vua quát :
 - Thằng bé này láo, dám đùa với trẫm! Bố ngươi là đàn ông/ thì đẻ sao được !
 b. Đối với giáo viên :
 Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc câu hỏi và câu cảm trong bài tập đọc 
thật tốt.
 - Với câu hỏi cần hỏi cao giọng ở cuối câu đồng thời nhấn giọng ‘‘ ầm ĩ” 
.
 - Với câu cảm, giáo viên phải hướng dẫn học sinh lưu ý sự khác 
 nhau khi đọc câu cảm thứ nhất.
 - Thằng này láo, dám đùa với trẫm.
 - ( thể hiện sự hách dịch của nhà vua)
 - Với câu thứ hai.
 - “Bố ngươi là đàn ông/ thì sao đẻ được !”
 (Khi đọc gần như là một câu hỏi - tiếng “được” hơi cao giọng )
 Đối với những bài văn xuôi khi đọc ngoài việc tìm những dấu câu đặc biệt ( 
câu hỏi, câu cảm ) để hướng dẫn học sinh đọc. Giaó viên còn phải chú trọng cách 
nghỉ hơi ở dấu chấm, ngắt hơi ở chấm phẩy, dấu hai chấm . Đặc biệt phải biết ngắt 
hơi ở chỗ không có dấu câu nhưng đó là chỗ tách ý .
 Ví dụ: Khi dạy bài: “Chiếc áo len” - Tiếng việt 3- tập 1.
 “Nằm cuộn tròn/ trong chiếc chăn bông ấm áp, Lan ân hận quá
 Em muốn ngồi dậy / xin lỗi mẹ và anh, nhưng lại xấu hổ/ vì mình đã vờ ngủ
 Áp mặt xuống gối, em mong trời mau sáng / để nói với mẹ: “Con không thích 
chiếc áo ấy nữa. Mẹ hãy để tiền/ mua áo ấm cho cả hai anh em”
 Cần đọc với giọng nhẹ nhàng, ngắt đúng, nhấn giọng ở từng gạch dưới. Đặc 
biệt câu nói của Lan khi đọc học sinh thể hiện dưới sự ân hận, có như vậy mới biểu 
đạt được trạng thái cảm xúc của tác giả.
 Đối với các bài thơ, tùy theo từng thể loại thơ mà tôi hướng dẫn học sinh 
 cách đọc sao cho đúng nhịp câu thơ.
 Rủ nhau/ xem cảnh/ Kiếm Hồ (2/2/4)
 Xem cầu Thê Húc,/ xem chùa ngọc Sơn(4/4) Lớp lớp đàn em hớn hở theo sau
 Mẹ thì bịn rịn áo nâu
 Vui đàn con ở rừng sâu mới về.
 Với bài : ‘ ‘ Chú ở bên Bác Hồ” cần đọc với giọng trầm lắng pha chút trang 
nghiêm. Kết hợp với cách ngắt nhịp, nhấn giọng kéo dàiở một số từ và cao giọng ở 
cuối câu hỏi. Để tạo nên âm hưởng biểu lộ sự xúc động niềm thương nhớ của Nga 
và bố mẹ trước sự hi sinh của người chú.
 Chú ở đâu, ở đâu ?
 Trường Sơn dài dằng dặc?
 Trường Sa đảo nổi chìm?
 Hay Kon Tum, Đắc Lắc?
 Mẹ đỏ hoe đôi mắt
 Ba ngước lên bàn thờ
 Đất nước không còn giặc
 Chú ở bên Bác Hồ
 Vì vậy khi học sinh luyện đọc giáo viên phải tạo được trong lớp một không khí 
thoải mái để học sinh dễ trực cảm với bài văn, có tâm trạng chờ đợi và chú ý nghe 
giáo viên đọc và cũng từ đócác em có thể học tập và bắt chước thầy.
 Trong khi rèn đọc diễn cảm tôi thường xuyên chú ý đến những học sinh rụt rè 
nhút nhát, Tôi thường xuyên khuyến khích không gắt gỏng để các em luống cuống.
 - Đối với học sinh nghịch ngợm phân tán tư tưởng, không chú ý đến tiết học, 
tôi thường để ý thỉnh thoảng chỉ định các em đọc tiếp.
 - Đối với học sinh đọc yếu, ngoài việc hướng dẫn đọc dứt khoát từng từ, cụm 
từ, với câu dài cho học sinh ngắt hơi đúng chủ đề ra yêu cầu rèn đọc ở nhà, kiểm tra 
lại những yêu cầu đã đề ra đối với học sinh, việc này phải được tiến hành thường 
xuyên không được ngắt quãng.
 Tóm lại sau mỗi giờ tập đọc tôi thường kiểm tra chất lượng đọc của học sinh 
thông qua đọc thành tiếng( cả 3 đối tượng giỏi + khá + trung bình) xem các em đã 
đọc diễn cảm chưa.
 2. Kết quả :
 Qua quá trình giảng dạy, nhờ đã kiên trì bền bỉ áp dụng những biện pháp rèn 
đọc như đã nêu trên. Tôi đã tiến hành khảo sát và có số liệu như sau: trì uốn nắn, sửa chữa cách phát âm sai cho học sinh thật tận tình chu đáo.
 Giảm bớt hoặc sửa lại câu hỏi cho sát với từng đối tượng học sinh, tránh giảng 
triền miên, nói nhiều, viết nhiều trong khi học sinh đọc còn yếu.
 Luôn động viên khuyến khích học sinh khi các em có tiến bộ. Rèn cho các em 
đọc trước đám đông, tổ chức thi kể chuyện, ngâm thơ, đọc diễn cảm trong lớp, trong 
trường vào những ngày sinh hoạt tập thể, kỷ niệm ngày lễ lớn. Yêu cầu mỗi học sinh 
phải có quyển sổ ghi chép để chép những câu thơ, bài văn hay dưới sự hướng dẫn 
của giáo viên.
 Luôn tạo cho học sinh làm quen với nhiều hình thức học tập . Tạo điều kiện 
cho vấn đề học cá nhân là chủ yếu, học tổ có gắn liền thi đua.Chăm sóc từng học 
sinh, học sinh giỏi được nâng cao hơn, học sinh yếu luôn được theo dõi, giúp đỡ các 
em tránh tự ti trong học tập. Luôn tự tin, tự giác tham gia giải quyết vấn đề trong 
học tập
 Phối hợp nhịp nhàng về chương trình môn tập đọc với các môn học khác như : 
Tập Làm Văn, kể chuyện ....
 7. Phạm vi ứng dụng đề tài
 Trên đây là một số suy nghĩ và việc làm cụ thể của tôi về vấn đề rèn đọc diễn 
cảm cho học sinh lớp 3 trường tiểu học. Với phương pháp rèn đọc này sẽ có tiền đề 
để tiếp tục dạy môn tập đọc ở lớp 4, 5 đạt kết quả tốt. Vì vậy nếu có thể cải tiến mở 
rộng cách hướng dẫn thì đề tài này có thể áp dụng tốt khi dạy môn tập đọc lớp 4,5 
đáp ứng những yêu cầu đòi hỏi cao hơn.
 8. Những vấn đề cần kiến nghị
 Để đọc của học sinh tiếp tục được nâng cao, tôi mạn phép đưa ra một vài ý kiến 
đề xuất với các cấp chỉ đạo như sau :
 Cần quan tâm hơn nữa đối với giáo viên tiểu học, thường xuyên bồi dưỡng 
chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên ở các phân môn, nhất là môn tập đọc.
 Có đầy đủ đồ dùng dạy học cho giáo viên.
 Hàng năm tổ chức phong trào thi kể chuyện, ngâm thơ, đọc diễn cảm cho giáo 
viên, cho học sinh trong khối, trong trường và thành phố.
 Những vấn đề còn bỏ ngỏ : Qua quá trình giảng dạy môn tập đọc, đặc biệt về 
rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3 tôi thấy còn nhiều khó khăn và có những mặt 
hạn chế.
 Về học sinh : Một số em học sinh còn đọc ngọng, đọc vẫn chưa được hay lắm, 
bản thân cần phải học hỏi rèn luyện nhiều hơn.