Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 3

 Rèn luyện kĩ năng giải toán có lời văn cho học 
 sinh lớp 3
 Học sinh có khó khăn gì khi giải toán có lời văn?
 Qua thực tế giảng dạy và thảo luận cùng đồng nghiệp, tôi nhận thấy:
 - Học sinh khi giải các bài toán có lời văn thường rất chậm so với các dạng 
bài tập khác.
 - Các em thường lúng túng khi đặt câu lời giải cho phép tính. Có nhiều em 
làm phép tính chính xác và nhanh chóng nhưng không làm sao viết được câu trả 
lời đúng hoặc câu trả lời không phù hợp với đề toán đặt ra.
 - Dạy học sinh đặt câu lời giải còn vất vả hơn nhiều so với dạy trẻ thực hiện 
các phép tính ấy để tìm ra đáp số.
 - Việc đọc đề, tìm hiểu đề đang còn nhiều khó khăn đối với học sinh lớp 3. 
Vì kĩ năng đọc thành thạo của các em chưa cao, nên các em đọc được đề toán và 
hiểu đề còn thụ động, chậm chạp Một số em mới chỉ đọc được đề toán chứ 
chưa hiểu được đề, chưa trả lời các câu hỏi thầy nêu: Bài toán cho biết gì? 
Chúng ta phải tìm gì?
 Tìm hiểu các mức độ của học sinh khi giải toán có lời văn
 Học sinh đã được dạy về giải toán có lời văn ở lớp 1 và lớp 2. Giáo viên 
cần có kiểm tra để đánh giá các mức độ của học sinh khi giải toán có lời văn khi 
học sinh bắt đầu lên lớp 3. Kinh nghiệm cá nhân đã thực hiện việc này, ta có thể 
thấy có đến 4 mức độ trong một lớp học.
 - Mức không đạt: là những học sinh không xác định được dạng toán, 
không nắm được quy trình các bước giải và không hiểu được cái gì đã biết và 
cái gì bài toán yêu cầu phải tìm, không hiểu các thuật ngữ toán học.
 - Mức 1: là những học sinh nắm chưa chắc quy trình các bước giải, đặc 
biệt về việc hiểu nội dung bài toán, nhận dạng toán, phân tích bài toán, ... gặp 
khó khăn. + Tìm một trong các phần bằng nhau của một số.
 + Gấp một số lên nhiều lần.
 + Giảm một số đi một số lần.
 + Bài toán giải bằng hai phép tính...
 - Giúp học sinh biết trình bày bài giải theo thứ tự: Lời giải, phép tính, đáp 
số.
 3. Những điều lưu ý:
 - Để giúp cho học sinh có kĩ năng thành thạo trong việc giải toán thì chúng 
ta không chỉ hướng dẫn học sinh trong giờ toán mà một yếu tố không kém phần 
quan trọng đó là luyện kĩ năng nói trong giờ dạy.
 - Các em đã là học sinh lớp 3 song còn rụt rè trong giao tiếp. Chính vì vậy, 
để các em mạnh dạn tự tin khi phát biểu, trả lời người giáo viên cần phải: luôn 
luôn gần gũi, khuyến khích các em giao tiếp, tổ chức các trò chơi học tập, được 
trao đổi, luyện nói nhiều trong các giờ Tiếng việt giúp các em có vốn từ lưu 
thông; trong các tiết học các em có thể nhận xét và trả lời tự nhiên, nhanh nhẹn 
mà không rụt rè, tự ti.
 - Bên cạnh đó, người giáo viên cần phải chú ý nhiều đến kĩ năng đọc cho 
học sinh: Đọc nhanh, đúng, tốc độ, ngắt nghỉ đúng chỗ giúp học sinh có kĩ năng 
nghe, hiểu được những yêu cầu mà các bài tập nêu ra.
 4. Các bước rèn luyện học sinh:
 - Giúp học sinh nắm nội dung bài toán bằng cách định hướng cho học sinh 
đọc kĩ bài toán : Tìm hiểu các yếu tố lời văn phi toán học trong bài toán, những 
nội dung lời văn mang yếu tố toán học và xác định dạng bài toán (Ví dụ: Gấp 
một số lần, kém hơn, bằng...). Từ đó giúp học sinh dễ dàng trong tiếp cận nội 
dung bài toán có lời văn.
 - Giúp học sinh tóm tắt bài toán: Ở bước này nên để học sinh tự tóm tắt bài 
toán. Có như vậy học sinh mới xác lập được các yếu tố toán học trong bài toán 
và mối liên quan của các điều kiện cho biết và cái phải tìm. Giáo viên cần phân 
tích rõ cho học sinh khi các em tóm tắt sai hoặc không đầy đủ. - Hướng dẫn học sinh tóm tắt bài toán:
 + Bài toán cho biết điều thứ nhất là gì? 3 thùng : Mỗi thùng 125 l .
 + Bài toán còn cho biết điều gì? Đã lấy:185 l
 + Bài toán yêu cầu điều gì? Số dầu còn lại. Còn: ...l ?
 - Khi hướng dẫn học sinh giải bài toán trên: Giáo viên nêu câu hỏi
 + Muốn biết còn lại bao nhiêu lít dầu trước hết ta cần biết điều gì? 
Số dầu có ban đầu (tổng số dầu của 3 thùng).
 + Tìm số dầu của 3 thùng bằng cách nào? 125 x 3 = 375( l )
 + Có tổng số dầu rồi muốn tìm số dầu còn lại ta làm thế nào? 375 – 
185 = 190( l )
 Như vậy, bằng các hình thức trên, giáo viên giúp học sinh tư duy, động 
não, tư duy độc lập, dần dần tạo được phương pháp học tập, ghi nhớ của học 
sinh. Đặc biệt tạo hứng thú khám phá sáng tạo của học sinh trong học tập giải 
toán có lời văn.
 Lưu ý phân tích rõ cho học sinh
 - Xác định căn cứ để lập lời giải:
 + Căn cứ vào câu hỏi của bài toán.
 + Căn cứ vào kế hoạch giải bài toán đã lập.
 + Căn cứ vào yêu cầu tìm những dữ kiện chưa biết hoặc kết quả cần 
tìm.
 - Những dự kiện chưa biết cần tìm để trả lời câu hỏi cuối cùng của bài toán 
hay nói cách khác phục vụ tìm đáp số cuối cùng.
 - Nội dung lời giải mô tả định tính mục đích thực hiện phép tính.
 Ở học sinh lớp 3 là các em đã có óc khái quát cơ bản phát triển. Vì vậy, 
việc tìm phép tính đặt lời giải là hợp lôgic tư duy khoa học. + Số cà chua ở thửa ruộng thứ nhất biểu thị mấy phần? (1 phần)
 + Số cà chua ở thửa ruộng thứ hai biểu thị mấy phần? (3 phần)
 + Số cà chua cả hai thửa ruộng biểu thị mấy phần? (4 phần)
 - Giáo viên hướng dẫn: Nhìn vào sơ đồ các em hãy tìm cách giải khác cho 
bài toán. Từ đó học sinh có lời giải khác:
 Bài giải
 Tổng số phần bằng nhau là:
 1 + 3 = 4 (phần)
 Số ki-lô-gam cà chua thu được của cả hai thửa ruộng là:
 127 x 4 = 508 (kg)
 Đáp số: 508kg.
 - Giáo viên cần nhắc nhở học sinh: Với từng bước giải học sinh phải chú ý 
tên đơn vị của mỗi phép tính. Từ đó giúp học sinh nắm chắc đề toán, hiểu kỹ đề, 
tìm nhiều cách giải khác nhau giúp học sinh phát triển tư duy toàn diện.