Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán Lớp 3

 Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán lớp 3
 A. ĐẶT VẤN ĐỀ
 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 1. Cơ sở lí luận
 Toán học lại là môn khoa học tự nhiên có tính lôgíc và tính chính xác cao, nó là 
chìa khóa mở ra sự phát triển của các bộ khoa học khác. Góp phần bước đầu phát 
triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lí và diễn đạt đúng (nói và viết) cách 
phát hiện và cách giải quyết các vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống, kích 
thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập toán, góp phần hình thành bước đầu 
phương pháp tự học và làm việc có kế hoạch, khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng 
tạo. Để giúp học sinh đạt được mục đích trên, giáo viên cần thiết phải có nhiều yếu 
tố, trong đó yếu tố quan trọng là phương pháp dạy học. 
 Nếu giáo viên chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài liệu đã có sẵn trong Sách 
giáo khoa, trong các sách hướng dẫn và thiết kế bài giảng một cách dập khuôn, 
máy móc làm cho học sinh học tập một cách thụ động. Nếu chỉ dạy học như vậy thì 
việc học tập của học sinh sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ 
không cao. Nó là một trong những nguyên nhân gây ra cản trở việc đào tạo các em 
thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với những 
đổi mới diễn ra hàng ngày.
 2.Cơ sở thực tiễn
 Trong thực tế, nội dung thay đổi đòi hỏi phương pháp dạy học cũng đổi mới. 
“Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trên cơ sở khai thác triệt để 
các đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học” là biện pháp đổi mới phương pháp 
dạy và phương pháp học ở Tiểu học. Các em học sinh Tiểu học, đặc điểm nổi bật 
là thích chơi hơn thích học, sự nhận thức còn mang tính cụ thể. Do đó nên tổ chức 
cho các em “Học mà chơi, chơi mà học.” Một trong những biện pháp chủ yếu để 
đạt được mục đích trên là gây cho các em học sinh hứng thú học tập, tạo niềm tin, 
niềm vui bằng cách lôi cuốn các em vào những trò chơi toán học hấp dẫn phù hợp 
với trình độ nhận thức, đặc điểm lứa tuổi của các em đặc biệt là các em những lớp 
đầu cấp.
 Bản thân là một giáo viên Tiểu học tôi nhận thấy rằng muốn dạy tốt chương 
trình toán 3, không những người giáo viên phải nắm vững nội dung chương trình 
mà còn phải luôn tìm tòi, năng động, sáng tạo để vận dụng linh hoạt những phương 
pháp, hình thức tổ chức phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học.
 Xuất phát từ thực tế giảng dạy, nên trong năm học 2018 – 2019 này tôi đã chọn 
và nghiên cứu đề tài: “Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán lớp 3” và áp dụng 
vào thực tế lớp mình đang dạy.
 II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
 1. Đối tượng nghiên cứu :
 Học sinh lớp 3D , năm học 2018 – 2019.
 2. Phạm vi nghiên cứu:
 Một số trò chơi giúp học sinh lớp 3 có hứng thú trong học tập
 III. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
 Từ tháng 9 năm 2018 đến hết tháng 3 năm 2019.
 1 Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán lớp 3
tích cực của phương pháp truyền thống để nâng cao chất lượng dạy học, nâng cao 
hiệu quả giáo dục. 
 Với sự phát triển của xã hội ngày càng đi lên, đặc biệt là sự phát triển của khoa 
học - kỹ thuật thì giáo dục, đặc biệt là giáo dục Tiểu học, cần phải thực hiện đổi 
mới toàn diện và đồng bộ để chuẩn bị học vấn cơ sở và khả năng thích ứng chủ 
động, sáng tạo cho những người lao động trong điều kiện công nghiệp hoá - hiện 
đại hoá đất nước Việt Nam đầu thế kỷ XXI (thế kỷ của Công nghệ thông tin).
 Đứng trước sự phát triển đó của xã hội, tất cả các nước trên thế giới trong đó có 
Việt Nam đã thực hiện cuộc cách mạng về phương pháp dạy học. Theo kinh
nghiệm nhiều nước trên thế giới chỉ ra rằng: “Cuộc cách mạng về phương pháp 
(đổi mới phương pháp dạy học) sẽ đem lại bộ mặt mới, sức sống mới cho giáo dục 
trong xã hội hiện đại”. Hơn nữa ở các bậc học càng thấp, vai trò của phương pháp 
càng quan trọng, đặc biệt Tiểu học là bậc học nền tảng bao gồm nhiều học sinh.
 Nhận thức được tầm quan trọng của phương pháp dạy học ở Tiểu học, từ năm 
1991 trung tâm nghiên cứu nội dung và phương pháp phổ thông thuộc viện khoa 
học giáo dục đã phối hợp với nhiều cơ quan của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhiều Sở 
Giáo dục và Đào tạo trong cả nước tổ chức nghiên cứu đề tài “Đổi mới phương 
pháp dạy học”. Với kết quả nghiên cứu ban đầu được thử nghiệm ở một số vùng và 
tất cả các giáo viên Tiểu học khi vận dụng phương pháp đổi mới trong dạy học đều 
xác nhận tính hiệu quả của các giải pháp và có tính khả thi rất cao. Đến nay việc 
vận dụng đổi mới phương pháp trong dạy học đã được ban hành rộng rãi trong cả 
nước và chắc chắn nó sẽ đem lại nhiều hứa hẹn trong tương lai.
 Vậy bản chất của đổi mới phương pháp dạy học là đổi mới các hình thức tổ 
chức dạy học cộng với các hoạt động hợp lý của thầy và trò trong mỗi một nội 
dung (mỗi một đơn vị kiến thức) trong quá trình dạy - học.
 2. Trò chơi trong giờ học toán:
 a. Quan niệm về trò chơi toán học:
 - Trò chơi toán học là trò chơi trong đó có chứa một yếu tố toán học nào đó.
 - Trò chơi toán học có thể phân theo số lượng người tham gia chơi:
 + Trò chơi tập thể.
 + Trò chơi cá nhân.
 - Trò chơi có thể là trò chơi vận động, có thể là trò chơi trí tuệ, cũng có thể kết 
hợp cả trò chơi vận động và trò chơi trí tuệ.
 Vì trò chơi toán học mang đầy đủ các đặc điểm của các trò chơi, nhưng chúng 
ta cần phân biệt trò chơi toán học và trò chơi phi toán học. Trò chơi toán học là trò 
chơi ít nhiều có tổ chức trong đó một yếu tố kiến thức toán học nào đó còn trò chơi 
phi toán học thì không chứa một yếu tố toán học nào trong trò chơi. Mức độ trò 
chơi sẽ được nâng dần theo từng lớp, theo mức độ kiến thức. Càng lên lớp trên 
tính trí tuệ phải cao hơn. Trong nhà trường trò chơi toán học có thể tổ chức như 
một hoạt động dạy học toán. Cơ sở tâm lý và sinh lý khẳng định hoạt động dạy 
toán học dưới dạng trò chơi toán học rất phù hợp với lứa tuổi học sinh Tiểu học. 
Thực tế cũng cho thấy hình thức tổ chức trò chơi toán học được học sinh hưởng 
ứng tích cực và tham gia có hiệu quả cao.
 - Xét về mục đích phục vụ dạy học nói chung trò chơi toán học có thể là:
 3 Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán lớp 3
 + Thông qua hoạt động vui chơi còn giúp các em phát triển được nhiều 
phẩm chất đạo đức như tinh thần đoàn kết, thân ái, giúp đỡ, lòng trung thực, tinh 
thần cộng đồng, trách nhiệm.
 II . THỰC TRẠNG 
 Năm học 2018 – 2019 tôi được phân công chủ nhiệm lớp 3D với tổng số 57 
học sinh. Sau khi nhận lớp, qua quá trình giảng dạy học sinh, tôi thấy lớp tôi có 
những thuận lợi và khó khăn như sau : 
 1.Thuận lợi :
 - Đa số học sinh ngoan có ý thức phấn đấu vươn lên trong học tập. Trong lớp có 
nhiều em yêu thích học môn Toán. Kĩ năng phân tích đề tốt và giải toán tư duy 
lôgic rất nhanh. Trong giờ học rất tích cực phát biểu xây dựng bài. Cha mẹ học 
sinh luôn quan tâm sát sao và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con trong quá trình 
học tập.
 - Cơ sở vật chất : Trường lớp sạch sẽ, thoáng mát, đủ ánh sáng, đây là yếu tố 
luôn mang lại sự thoải mái giúp cho học sinh học tập tốt hơn. Ngoài ra lớp học 
được trang bị đầy đủ đồ dùng học tập cũng như đồ dùng dạy học luôn góp phần 
không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng học tập cho học sinh.
 - Các đồng chí trong Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm chỉ đạo sát sao 
trong lĩnh vực chuyên môn. Nhắc nhở và giúp đỡ kịp thời tới từng giáo viên trong 
quá trình giảng dạy, tạo điều kiện tốt giúp học sinh đạt được kết quả cao trong 
học tập.
 2. Khã kh¨n.
 Bên cạnh những em có thức học tốt, học toán nhanh, trong lớp tôi vẫn còn tồn 
tại một số học sinh tính toán chưa nhanh, thiếu tập trung trong giờ học. Đặc biệt là 
rất nhiều em chưa có hứng thú khi học Toán. Trong giờ học Toán, khi gặp các bài 
toán phát triển tư duy các em thường ngại suy nghĩ. V× vËy mµ giê häc to¸n cßn 
trÇm không sôi nổi, häc sinh cßn thô ®éng trong häc tËp. mét sè häc sinh yÕu kÐm 
cßn ng¹i häc to¸n. Sau tuần thứ 10, tôi có ra một đề toán khảo sát để kiểm tra kiến 
thức của học sinh. Sau khi học sinh làm bài, tôi đã nhận xét và thu được kết quả 
như sau :
 Tổng số Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
 HS Số lượng Tỷ lệ Số lượng Tỷ lệ Số lượng Tỷ lệ
 57 12 21,1 % 32 56,1 % 13 22,8 %
 3. Nguyên nhân : Sở dĩ kết quả học tập chưa cao là do :
 - Các em chưa có hứng thú học Toán, ngại suy nghĩ và sợ những bài toán phát 
triển tư duy. Không có kĩ năng phân tích đề, không hiểu được mối quan hệ giữa 
các dữ liệu của bài toán, không xác định đúng câu hỏi của bài và không xác định 
đúng được dạng toán.
 - Chủ quan không đọc kĩ đề bài, chưa hình thành kĩ năng làm bài và kiểm tra kết 
quả sau khi làm.
 5 Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán lớp 3
 - Các trò chơi phải giúp các em học sinh rèn luyện kỹ năng toán học, phát 
huy trí tuệ, óc phân tích, tư duy sáng tạo, tư duy lôgic
 - Trò chơi phải phù hợp với quỹ thời gian của tiết học toán, thích hợp với 
môi trường học tập.
 - Trò chơi phải có sức hấp dẫn thu hút sự tham gia của tất cả học sinh trong 
lớp, tạo không khí vui vẻ, thoải mái và thư giãn.
 - Trò chơi phải gần gũi, sát thực phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi của học 
sinh lớp 3. Không quá khó và quá cầu kỳ nhưng cũng không nên đơn giản quá là 
cho học sinh không phát huy được tính trí tụê trong trò chơi.
 b. Nguyên tắc khai thác và thực hành.
 - Sử dụng triệt để, nội dung kiến thức cơ bản cũng như đồ dùng, phương tiện 
có sẵn của môn học (ở thư viện, đồ dùng của giáo viên, học sinh).
 - Các đồ vật, đồ dùng tự làm được giáo viên khai thác từ những vật liệu gần 
gũi xung quanh (từ các phế liệu như võ hộp bánh kẹo, đầu gỗ, đầu nứa, nắp chai, 
giấy bìa) sao cho đồ dùng vừa đảm bảo tính khoa học, tính giáo dục, tính thẩm 
mỹ nhưng rẻ tiền và ít tốn kém.
 Vậy từ các nguyên tắc trên và dựa vào nội dung kiến thức trong sách giáo 
khoa, căn cứ vào thời gian, mục tiêu đề ra ở mỗi tiết học cũng như đối tượng các 
em học sinh, môi trường học tập ở trường Tiểu học Thị trấn Thanh Hà nơi tôi công 
tác để tôi thiết kế các trò chơi sử dụng trong giờ học toán 3 .
 c. Cách tổ chức trò chơi :
 Thời gian tiến hành: thường từ 3 - 7 phút
 - Đầu tiên là giới thiệu trò chơi :
 + Nêu tên trò chơi.
 + Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ quy định 
chơi.
 - Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi
 - Chơi thật
 - Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người tham dự, giáo viên có thể nêu 
thêm những tri thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm cần tránh.
 - Thưởng - phạt: Phân minh, đúng luật chơi, sao cho người chơi chấp nhận 
thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích học tập của học sinh. 
Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui (như chào 
các bạn thắng cuộc, hát một bài, nhảy lò cò...)
 Tõ c¸c nguyªn t¾c trªn, t«i ®· c¨n cø vµo néi dung kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o 
khoa, c¨n cø vµo thêi gian, môc tiªu ®Ò ra ë mçi tiÕt häc còng nh­ ®èi t­îng häc 
sinh, n¬i t«i ®ang c«ng t¸c ®Ó thiÕt kÕ c¸c trß ch¬i sö dông trong giê häc to¸n . Sau 
đây tôi xin giới thiệu một số trò chơi tiêu biểu mà tôi đã áp dụng trong quá trình 
dạy toán cho học sinh lớp 3:
 2. Thực hiện một số trò chơi toán học lớp 3:
 * Trò chơi có nội dung số học và yếu tố đại số.
Trò chơi thứ 1: Xếp hàng thứ tự
( Trò chơi có thể áp dụng ở các tiết:
 So sánh các số trong phạm vi 10 000 
 7 Thiết kế trò chơi trong dạy học Toán lớp 3
 * Mục tiêu: 
 - Rèn luyện, củng cố kỹ năng tính nhẩm nhanh các phép tính cộng, trừ hoặc 
nhân, chia (số tròn chục, tròn trăm).
 - Luyện tác phong nhanh nhẹn, tinh mắt.
 * Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 10 đến 15 tấm bìa hình chữ nhật kích thước 
10 x 15cm; có dây đeo. Mỗi tấm đều ghi một phép tính hoặc kết quả tương ứng.
 VD: Tiết cộng trừ các số có 3 chữ số (không nhớ) bài tập số 1, trang 4
 Nội dung ghi trong thẻ như sau:
 300 + 400 500 + 40 300 504
 700 + 400 700 540 124
 100 + 20 + 4 500 + 4 700 - 200 - 20 480
 * Cách chơi: Học sinh xung phong lên rút thẻ của mình, sau đó tất cả đội 
tập hợp thành vòng tròn, các em đeo thẻ trước ngực, mỗi em tự quan sát số thẻ của 
mình đứng trước và sau số thẻ của bạn nào trong nhóm mình. Tự tính nhẩm kết 
quả hoặc phép tính tương ứng với kết quả hoặc phép tính ghi trên thẻ của mình.
 * Yêu cầu cả đội nhảy cò cò, vừa hát vừa vỗ tay cùng cả lớp: “Nhảy cò cò 
cho cái giò nó khỏe, đi xen kẽ cho nó khỏe cái giò”. Khi giáo viên hô “Tìm bạn! 
Tìm bạn!” các em phải nhanh chóng tìm và chạy về với bạn đeo thẻ có kết quả 
hoặc phép tính tương ứng với thẻ của mình. Những ai tìm đúng, tìm nhanh bạn 
mình nhất thì ghi được điểm 10. bạn nào tìm sai thì phải tự nhẩm lại để tìm đúng 
bạn mình. Sau một lượt giáo viên đổi thẻ lẫn lộn, sau đó cho các em tiếp tục chơi 
hoặc nhóm khác chơi.
Trò chơi thứ 4: Truyền điện.
( Trò chơi này có thể áp dụng trong các bài dạy bảng nhân; bảng chia )
 * Mục tiêu:
 + Luyện tập, củng cố kĩ năng làm các phép tính cộng , trừ không nhớ trong 
phạm vi 1000.
 + Giúp học sinh thuộc nhân, chia trong bảng.
 * Chuẩn bị : Trò chơi này không cần chuẩn bị bất kỳ đồ dùng nào.
 * Cách chơi: Các em ngồi tại chỗ. Giáo viên sẽ “châm ngòi” đầu tiên, giáo 
viên đọc một phép tính chẳng hạn 4x8 rồi chỉ vào một em, em đó phải bật ngay ra 
kết quả. Nếu kết quả đúng thì em có quyền “truyền điện” một bạn khác. Em sẽ 
đọc bất cứ phép tính nào, ví dụ 36:9 và chỉ vào một bạn. Bạn đó lập tức phải có kết 
quả là 4, rồi lại “truyền điện” tiếp. Trò chơi cứ tiếp tục như vậy. Nếu em nào được 
quyền trả lời mà lúng túng không bật ra ngay được kết quả thì bị “điện giật”. Giáo 
viên sẽ lại chỉ định một em khác bắt đầu. Sau khi kết thúc trò chơi những bạn bị 
“điện giật” thì bị phạt hát một bài.
+ Trò chơi này không cầu kì nhưng vẫn gây được không khí vui, sôi nổi, hào hứng 
trong giờ học cho các em. 
Trò chơi thứ 5: Con số xếp hàng .
 9