SKKN Đổi mới phương pháp giúp học sinh Lớp 3 học tốt về yếu tố hình học

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề Tài:
 ĐỔI MỚI BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 3 
 HỌC TỐT VỀ YẾU TỐ HÌNH HỌC
 Môn : Toán
 Cấp học : Tiểu học
 Tên tác giả : Ngô Cảnh Thư
 Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Chu Minh
 Chức vụ : Giáo viên – Tổ trưởng
 Năm học : 2019 - 2020 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
 Phần thứ nhất
 ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài: 
1.1. Cơ sở lý luận:
 Một học sinh đạt học sinh giỏi môn này hay môn kia không phải ngẫu 
nhiên mà có, chắc chắn em đó phải trải qua nhiều năm khổ công học tập, cùng 
với sự chăm sóc của bố mẹ, thầy cô, sự động viên cổ vũ của bạn bè.
 Nền móng của việc học tập cũng như phẩm hạnh của một học sinh phải 
được rèn giũa, phát triển từ những lớp dưới. Tạo cho trẻ một thói quen suy luận 
hợp lí, thành thạo những phép tính từ lớp dưới là giúp trẻ có một nền móng vững 
chắc để phát triển sau này.
 Những thế hệ trước phải truyền lại những kinh nghiệm đã tích lũy được, 
khái quát hóa và hệ thống hóa được qua các hoạt động thực tiễn cho những thế 
hệ trẻ để họ có thể kế thừa, phát triển và tiếp tục đưa xã hội không ngừng vận 
động đi lên, mang lại loài người ngày càng nhiều phúc lợi, làm cho chất lượng 
cuộc sống ngày càng được nâng cao. Cũng như môn Toán lớp 3 nó bổ sung hoàn 
thiện toàn bộ kiến thức, kĩ năng trong chương trình Toán của bậc tiểu học.
1.2. Cơ sở thực tiễn:
 Như chúng ta đã biết ngay từ lớp 1 học sinh đã được làm quen với một số 
hình hình học thường gặp. Dựa trên trực giác mà các em có thể nhận biết hình 
một cách tổng thể. Sau đó, lên lớp trên việc nhận biết hình sẽ được chính xác 
hóa dần dần thông qua việc tìm hiểu thêm các đặc điểm ( về cạnh, góc, đỉnh) 
của hình.
 Đặc biệt nội dung dạy các yếu tố hình học lớp 3 là :
 - Hình chữ nhật, hình vuông.
 - Điểm ở giữa, trung điểm của đoạn thẳng.
 - Compa, hình tròn, tâm, bán hính, đường kính.
 - Diện tích của một hình
 - Chu vi và diện tích hình chữ nhật, hình vuông
 - Dùng chữ để ghi hình
 - Đỉnh, cạnh, góc của một hình.
 - Góc vuông, góc không vuông.
 - Sử dụng ê –ke
 - Giải các bài tập về phân tích, tổng hợp hình.
 - Vẽ hình, cắt, ghép, gấp, xếp hình
 - Các đơn vị đo độ dài: cm, mmĐo đạc, đổi đơn vị, tính toán với các số 
 đo độ dài theo những đơn vị đã học.
 2/15 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
kiến thức và kĩ năng mới.Phương pháp này có ưu thế là phát huy được tốt nhất 
tính độc lập của học sinh là phương tiện tốt để thực hiện nguyên lí giáo dục.
 Ngoài các phương pháp trên tôi còn sử dụng một số phương pháp khác nữa 
trong quá trình nghiên cứu.
5. Kế hoạch thực hiện 
 Đầu năm học 2019 – 2020 đến cuối năm học 2019 – 2020.
 Phần thứ hai
 NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Khảo sát thực trạng:
 Qua gần 30 năm trong nghề tôi nhận thấy:
 - Độ tuổi học sinh tiểu học còn thấp, năng lực chú ý và trí nhớ chưa ổn 
định, do đó không nên kéo dài nội dung bài học từ giờ này sang giờ khác. Vì 
như vậy, học sinh sẽ dễ mệt mỏi chán nản, không lĩnh hội được đầy đủ và chính 
xác nội dung bài học.
 - Ở nhà trường tiểu học, thời gian và bài tập bao giờ cũng ngắn gọn, vừa đủ 
với lượng nội dung bài học được giải quyết. Như vậy, không nên sử dụng nội 
dung phương pháp dạy học duy nhất trong giờ lên lớp mà giáo viên phải biết kết 
hợp đan xen các phương pháp dạy học khác nhau nhằm giúp học sinh tập trung 
chú ý cao tạo sự hứng thú trong học tập nhằm phát huy tính tích cực của các em.
 - Đối với học sinh lớp 3, mảng kiến thức đếm hình, ghi tên đỉnh, cạnh, góc 
của hình theo thứ tự bảng chữ cái còn sai nhiều, xác định góc vuông không 
chính xác.
II. Số liệu điều tra trước khi thực hiện:
 Cụ thể ở lớp 3A1 do tôi chủ nhiệm: Tổng số Học sinh: 30 em
 Kiến thức Giỏi Khá Trung bình Yếu
 Đếm hình 5 16,7% 12 40% 6 20% 7 23,3%
 Cắt ghép, ghi hình 4 13,3% 10 33,3% 8 26,7% 8 26,7%
III. Những biện pháp thực hiện:
 A. Biện pháp thực hiện :
 Nhận thức rõ ràng về mục tiêu dạy các yếu tố hình học cho HS của lớp 
trong môn Toán, tôi đã mạnh dạn đưa ra một số biện sau:
 Biện pháp thứ nhất: Giảng dạy cách dùng chữ để ghi hình:
 Biện pháp thứ hai: Dạy vẽ hình:
 Biện pháp thứ ba: Giảng dạy về góc vuông, góc không vuông và ê–ke:
 Biện pháp thứ tư: Giảng dạy về đỉnh, cạnh, góc của 1 hình:
 4/15 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
 Bước 3: Dùng ê – ke vẽ thêm một cạnh góc vuông đỉnh B. Trên cạnh đó 
dùng thước để xác định đoạn thẳng BC = 4cm
 D C
 4cm
 A B
 6cm
3. Biện pháp thứ ba: Giảng dạy về góc vuông, góc không vuông và ê- ke:
 Cùng với việc nắm bắt kiến thức sơ giản về góc thì học sinh lớp 3 còn học 
được về góc vuông, góc không vuông. Đây là sự chuẩn bị trước cho việc học chi 
tiết hơn về góc và các loại góc, về đặc điểm của hình vuông và hình chữ nhật ở 
lớp 4. Đồng thời ở lớp 3, học sinh bắt đầu được học cách sử dụng một dụng cụ 
vẽ hình rất quan trọng là cái ê - ke để kiểm tra góc vuông và vẽ góc vuông.
 Ví dụ: Có thể dạy về góc vuông, góc không vuông và ê - ke qua các bước:
 - Giới thiệu góc vuông, góc không vuông và ê-ke (Xem kỹ cách nhận dạng)
 - Giáo viên cầm cái ê - ke , nói: “ Đây là cái ê - ke” ( Học sinh quan sát)
 - Giáo viên chỉ vào góc vuông của cái ê - ke, nói “ Đây là góc vuông (Học 
sinh theo dõi)
 - Giáo viên chỉ vào góc không vuông của ê - ke nói “ Đây là một góc không 
vuông” ( Học sinh quan sát)
 - Giáo viên vẽ mẫu góc vuông bằng cách sử dụng ê – ke để học sinh biết 
cách làm theo, giáo viên lấy phấn mầu đỏ tô màu vào góc vuông vừa vẽ để học 
sinh làm theo, tay làm, miệng nói : “Đây là góc vuông”
 - Giáo viên đính một góc vuông lên bảng rồi đặt ê – ke để kiểm tra góc vuông, 
rồi giới thiệu tác dụng của ê – ke để kiểm tra góc vuông hay góc không vuông .
 4. Biện pháp thứ tư: Giảng dạy về đỉnh, cạnh, góc của 1 hình:
 Ở cuối lớp 3, học sinh được học về các yếu tố: đỉnh, cạnh, góc của 1 hình. 
Đây là sự chuẩn bị cần thiết để học sinh có thể đi sâu vào mô tả đặc điểm của 
các hình hình học. Đồng thời đây cũng là bước nối tiếp hợp lí của việc dạy về 
điểm và đoạn thẳng ở lớp 1 vì thực ra thì mỗi cạnh của hình là một đoạn thẳng 
còn mỗi đỉnh là một điểm. Ngoài ra, biểu tượng về góc ở lớp 3 được hình thành 
bằng hình ảnh một cặp cạnh có chung một đầu mút của hình tam giác, tứ giác. 
Qua đó, học sinh có thể nhận biết được một đặc điểm của hình: hình tam giác 
có 3 góc, hình tứ giác có 4 góc.
 Ví dụ: Giới thiệu đỉnh, cạnh, góc của tam giác.
 6/15 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
 - Có 2 tứ giác gồm 3 tam giác nhỏ là (1, 2, 3); (3, 4, 5)
 - Có 1 tứ giác gồm 4 tam giác nhỏ là (2, 3, 4, 5)
 - Có 2 tứ giác gồm 5 tam giác nhỏ là (1, 2, 3, 4, 5); (2, 3, 4, 5, 6)
 - Có 1 tứ giác gồm 6 tam giác nhỏ là (1, 2, 3, 4, 5, 6)
 - Vậy có tất cả 2 + 2 + 1 + 2 + 1 = 8 (hình tứ giác)
 Đáp số: a, 12 hình tam giác
 b, 1 hình vuông 
 c, 8 hình tứ giác
 5.2.Cùng với việc học các yếu tố: đỉnh, cạnh, góc của hình thì ở lớp 3, học 
sinh được luyện tập giải các bài tập tìm yếu tố chung của các hình.
 Ví dụ 2: Đoạn thẳng AB ở hình Q là cạnh của những hình tam giác, hình tứ 
giác nào? 
 A B
 D M C
 Hình Q
 Giáo viên có thể gợi ý cho học sinh suy nghĩ, chẳng hạn: 
 - Mỗi tứ giác có 4 đỉnh. Đã biết 2 đỉnh A và B rồi. Cứ ghép thêm vào A, B 
2 đỉnh nữa là được một tứ giác có cạnh là AB.
 - Nếu ghép thêm M, D ta được tứ giác ABMD.
 - Nếu ghép thêm M, C ta được tứ giác ABCD.
 - Nếu ghép C, D ta được tứ giác ABCD.
 Vậy AB là cạnh chung của 3 tứ giác: ABMD, ABCM và ABCD
 Ví dụ 3: Có bao nhiêu hình tam giác trong hình bên?
 8/15 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
quãng đường từ xã lên huyện dài 10km, hoặc cầu Sài Gòn dài 1km, cầu Long 
Biên dài 2km
 6.2.Bên cạnh các việc làm trên, giáo viên cũng nên cho học sinh làm các bài 
tập có yêu cầu “chọn số đo thích hợp” chẳng hạn:
 Ví dụ 1: Khoanh tròn độ dài thích hợp mà em chọn:
 - Bàn thư viện dài 3dm, 3m, 3mm
 - Cầu Chương Dương dài 2m, 2mm, 2km
 - Cầu Sông Hàn dài 487.7 m
 - Tấm thép dài 7m, 7dm, 7mm
 Ví dụ 2: Điền đơn vị thích hợp vào chỗ chấm:
 - Thước kẻ học sinh dài 20...
 - Bàn giáo viên cao 8
 - Sài Gòn cách Vũng Tàu 147
 - Đà Nẵng cách Huế 100
 - Sách toán 3 dày 9
 Việc đổi đơn vị đo độ dài đối với các số đo có nhiều loại đơn vị thường gây 
lúng túng cho học sinh. Cần giúp các em khắc phục những khó khăn đó bằng 
cách sử dụng các bảng tương tự bảng “Đọc, viết, phân tích số trong phạm vi 
1000” để đổi. Chẳng hạn:
 Ví dụ 1: 
 6m 5dm = cm
 m dm cm
 6 5 0
 Vậy 6m5dm = 650cm
 Ví dụ 2: 
 7dm 0cm 9mm = mm
 dm cm mm mm
 7 0 9
 Vậy 7dm 0cm 9mm bằng 709mm
 Ngoài ra, Giáo viên cũng có thể cho học sinh so sánh với cách viết số:
 - Nếu coi milimét giống như “đơn vị”.
 - Thì xăngtimét cũng giống như “chục”.
 - Còn đềximét cũng giống như “trăm”.
 - Và “mét” cũng giống như “ngàn”.
 Ví dụ: 8dm 0cm 9mm = 809mm
 8 trăm 0 chục 9 đơn vị = 809 đơn vị
 10/15 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
 a. Nếu xếp 6 hình vuông rời nhau thì ta cần: 
 4 x 6 = 24 (que diêm)
 Nhưng ta chỉ có 17 que diêm nên số que là cạnh chung của hai hình vuông: 
 24 – 17 = 7 ( que diêm) 
 Có thể xếp 7 que diêm đó như hình sau để được 6 hình vuông bằng nhau 
 b. Nếu bỏ bớt 5 que diêm thì chỉ còn lại: 17 – 5 = 12 (que diêm) 
 Với 12 que diêm muốn xếp được 3 hình vuông nhỏ bằng nhau thì ta phải 
xếp mỗi hình vuông bằng: 12 : 3 = 4 (que diêm) 
 Vậy ta phải bỏ bớt làm sao để còn lại 3 hình vuông “ rời nhau” (Không có 
cạnh chung)
 Ví dụ 2: Cắt hình 20 thành 5 mảnh để ghép lại được một hình vuông.
 Giáo viên có thể gợi ý cho học sinh suy nghĩ như sau: 
 - Nối các điểm ABCD ta sẽ được một hình vuông ABCD. Vì 4 tam giác 
AKQ, BEM, CGN, DHP và 4 tam giác 1, 2, 3, 4 cùng bằng nhau nên ta có thể 
cắt 4 tam giác đầu rời khỏi “Hình chữ thập” rồi ghép vào vị trí 4 tam giác sau để 
được hình vuông: 
 - Từ đó ta có thể cắt ghép như sau: 
 + Nối AQ, BM, CN, DP 
 12/15 Đổi mới phương pháp giúp học sinh lớp 3 học tốt về yếu tố hình học
 Phần thứ ba
 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận :
 1.1.Khi dạy các yếu tố hình học ở lớp 3, giáo viên cũng phải quan tâm đến 
các vấn đề chung trong phương pháp giảng dạy các yếu tố hình học ở lớp 2.
 - Quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động thực hành trong các tiết về yếu 
tố hình học.
 - Tăng cường so sánh đối chiếu để hệ thống hóa các quy tắc và công thức 
tính toán, giúp học sinh hiểu và nhớ lâu.
 1.2.Lưu ý đúng mức đến việc nâng cao năng lực tư duy của học sinh:
 - Coi trọng việc làm rõ mối quan hệ giữa các công thức tính toán.
 - Coi trọng việc giúp học sinh áp dụng các kiến thức đã học vào thực tế.
 1.3.Xác định rõ mục đích, yêu cầu, nội dung bài để xây dựng một hệ thống 
câu hỏi chính và những câu hỏi phụ có tính chất gợi ý.
 - Đặt câu hỏi với nội dung chính xác, rõ ràng, dễ hiểu, khảo sát trình độ học 
sinh với hình thức gọn gàng, sáng sủa.
 - Đặt câu hỏi có tác dụng kích thích tính tích cực, độc lập tư duy, phát triển 
hứng thú nhận thức của học sinh.
 - Trong giờ học, giáo viên nên chọn thời điểm thích hợp để đưa ra câu hỏi 
mang tính tổng quát để tự học sinh hệ thống hóa và khái quát hóa những tri thức 
đã tiếp thu.
 1.4.Sử dụng phương pháp thực hành, luyện tập trong dạy học Toán ở tiểu 
học chủ yếu để tăng cường hoạt động thực hành luyện tập, tăng cường thời gian 
thực hành luyện tập cho học sinh. Vì vậy cần tạo điều kiện để học sinh được 
thực hành và luyện tập nhiều và đặc biệt là cần tổ chức, hướng dẫn học sinh chủ 
động, tích cực, sáng tạo trong thực hành luyện tập, tránh làm thay hoặc áp đặt 
cho học sinh.
 1.5.Dùng ê – ke và một số mô hình tam giác, chữ nhật, hình vuông để xác 
định góc vuông, góc không vuông. Giáo viên giúp học sinh biết về góc vuông 
bằng Ê-ke và thước thẳng. Dùng mô hình chữ nhật, hình vuông để dạy một số 
đặc điểm của những hình đó kết hợp tranh vẽ các hình.
 2. Khuyến nghị:
 + Mỗi giáo viên cần nghiên cứu và tích cực, chủ động đổi mới phương 
pháp cũng như hình thức dạy học để tạo hứng thú học tập cho học sinh. 
 + Tạo những sân chơi Toán học hoặc các buổi giao lưu phù hợp để các em 
có dịp học tập, chia sẻ những hiểu biết, những kĩ năng của mình về môn Toán 
nói chung và các bài toán có yếu tố hình học nói riêng. Từ đó, các em sẽ tích lũy 
 14/15